Səhabələr

Ən öndəkilər

 O günə kimi, bəlkə də, heç belə davranmamışdılar, deməli, bu cür hissi davranış Məkkə müşriklərini təhrik edir və onların köhnəlmiş fikirlərə daha çox sarılmasına, sahib çıxmasına və qarşıdurmanın körüklənməsinə səbəb olurdu. Elə isə bu yol məqbul deyildi. Məsələnin fərqinə varılarsa,  bu, onları da təhrik edər  və (haşa) Allaha qarşı uyğun olmayan hərəkət və davranışa sövq edərdi. Artıq müşrik­lər də söylənməyə başlamışdı və açıq-aşkar təhdid edirdilər:

− Ey Məhəmməd! Ya Sən bizim tanrılarımız haqqında pis söz deməkdən əl çəkəcəksən, ya da biz Sənin Rəbbin haqqında ağlımıza gələni deyəcəyik.

Vəziyyət yenə gərginləşirdi ki, Cəbrailin yeni bir bəyanla gəlməsi xəbəri ətrafa yayılır. Gələn ayə açıq-aşkar bunu ifadə edirdi:

− Onların Allahdan başqa “tanrı” deyə yalvardığı ilahlara həqarət etməyin ki, onlar cahillik üzündən həddi aşıb Allahı təhqir etməsin və pis sözlər deməsin![16]

Artıq bu ayə bütlər mövzusunda fasilə vermə əmri idi və bundan sonra məsələ kökündən həll edilənə qədər bir daha bu səviyyədə gündəmə gəlməyəcəkdi. Çünki Allah hər kəsə öz etdiklərinin özlərinə bər-bəzəkli göstərildiyini bəyan edir və başqalarının bütləri ilə məşğul olub vaxt itirməməyi vurğulayırdı.

 
[1]. İbn Abdilberr, İstiab, 3/1096
[2]. İbn İshak, Sire, 2/118
[3]. İbn Hibban, Sahih, 1/63
[4]. Halebi, Sire, 1/436. Aradan bir müddət də keçəcək, Əbu Talibin digər oğlu Cəfər də müsəlman olacaqdı. Əbu Talib onun da  namaz qıldığını bilincə: “Əmioğlunun (Rəsulullahın) yanında, sol tərəfində qıl,” − deyə onu təşviq edəcək, digər oğlunun da müsəlman olmasını qeyri-adi qarşılamayacaqdı.
[5]. Bunları dedikdən sonra, Afıf ibn Ömər: “Kaş ki onların dördüncüsü mən olyadım,” − deyəcək, ilk günlərdə iman gətirmə fürsətini əldən vermənin üzüntüsü ilə qovrulacaqdı. Bax: ibn Sa’d, Tabakat, 8/18
[6]. İlk günlərdə namaz iki rükətli idi; günəşin doğmasından əvvəl və axşam günəş batdıqdan sonra qılınırdı. Müşriklərin hədəfinə çevrilməmək üçün çox vaxt gizli və tənha yerlər seçilir və qədir-qiyməti bilinməyən bir dövrdə ibadətlər gizlicə əda edilirdi.
[7]. Hz. Əbu Bəkir (r.a.) bir gün yuxusunda Məkkə üzərinə enən bir ay görmüş və bu ayın bir parçasının bütün Məkkə evlərinə girdiyinə şahid olmuşdu; hər evə o aydan bir parça işıq girirdi. Daha sonra sanki Əbu Bəkir bütün bu işıq şüalarını öz qucağında toplamışdı. Oyananda bu yuxunu müdriklərə danışmış və onların yozumlarında yeni gələcək bir Peyğəmbərdən bəhs edildiyini eşitmişdi. Onun zühur vaxtının çox yaxınlaşdığı bildirilmiş, bu günlərdə də özünün Ona köməkçi olmaqla ən bəxtiyar insan olacağı şəklində izahlara şahid olmuşdu. Bax: Süheyli, Ravdü’l-Ünf, 1/165
[8]. Bax: Muhibbuttaberi, er-Rıyadü’n-Nadıra, 1/415. Hz. Əbu Bəkirin müsəlman olmasından danışarkən bəhs etdiyimiz bu hadisə xatırladılmadan onun birbaşa məscidə gəlməsi, insanların danışdıqlarının doğru olub-olmadığını soruşması və aldığı cavabların qarşısında tərəddüdsüz dəvəti qəbul edib müsəlman olması ilə bağlı da rəvayətlər var. Bax: ibn Sa’d, Tabakat, 3/171
[9]. İbn Hişam, Sire, 2/91; Muhibbuttaberi, er-Rıyadü’n-Nadıra, 1/415
[10]. Bax: Cumuə, 62/2
[11]. Bax: “Ənfal” surəsi, 8/2
[12]. Müsəlman olarkən Hz. Zubeyrin on iki və ya on altı, yaxud da səkkiz yaşlı olması ilə bağlı rəvayətlər var. Bax: İbnü’l-Esir, Üsüdü’l-Ğabe, 2/307
[13]. Bax: Beyhaki, Sünenu’l-Kubra, 6/367; ibn Ebi Şeybe, Musannef, 5/344
[14]. Peyğəmbərimizin Hz. Əli ilə birlikdə bura gəldiyi bir vaxtda əmisi oğlunun Kəbənin damındakı bir bütü qırmasına heç nə deməməsi şəklində rəvayət də var, Bax: Heysemi, Mecmaü’z-Zevaid, 6/23
[15]. El-Hindi, Kenzu’l-Ummal, 14/107 (38084)
[16]. Bax: Ənam, 6/108; Vahidi, Esbabu Nuzuli’l-Kur’an, 224, 225. Bu ayənin Məkkə böyüklərinin Əbu Talibin yanına vəfatından əvvəl gələrək vasitəçi olmasını istəməsi ilə bağlı nazil olması şəklində də rəvayət var. Bax: Vahidi, q.o.ə. s. 225