Hz. Abdullah İslamiyyətin ilk illərində müsəlman oldu. Müşriklərin ağır işgəncələrinə məruz qaldı. Peyğəmbərimizin icazəsi ilə Həbəşistana hicrət etdi. Bir müddət orada qaldı. Rahat idi. Kimsə ibadətinə mane olmurdu. Lakin bütün mühacirlər kimi o da Rəsulullahdan ayrı qalmağın iztirabını yaşayırdı. Artıq dözə bilmədi. Hər cür əziyyət və işgəncəni gözə alaraq Məkkəyə qayıtdı.
O əsnada müşrik olan atası Süheyl oğlunun müsəlman olmasına və hicrət etməsinə çox əsəbiləşmişdi. Oğlunun geri qayıtmasına çox sevindi. Artıq əlinə fürsət düşmüşdü. Hz. Abdullaha cəza verəcək, onu dinindən döndərməyə çalışacaqdı. Dərhal fəaliyyətə başladı. Əvvəl bərk döydü, sonra da dirəyə bağladı. İşgəncəni o dərəcə artırdı ki, sonda Hz. Abdullah ürəkdən inandığı halda, müşrik kimi görünmək məcburiyyətində qaldı. Beləcə atasının zülmündən xilas oldu.
Süheyl oğul məsələsini həll etdi. Ona yaxşı hədiyyələr verdi. Onun yenidən “bütpərəst olmasına” çox sevinmişdi. Günlər beləcə keçdi. Müşriklər Bədir döyüşü üçün ordu hazırlayırdılar. Süheyl bu orduya qatıldığı kimi, oğlunu da özü ilə apardı. Artıq onun müsəlman ola biləcəyinə ehtimal etmirdi. Halbuki Hz. Abdullah onsuz da müsəlman idi. Dinindən dönməmiş, müşrik olduğunu yalnız dili ilə söyləmişdi. Qəlbən güclü imana sahib idi.
Hz. Abdullah o gündən bəri Peyğəmbərimizə qovuşmaq üçün fürsət axtarmış, lakin heç cür bu fürsəti tapa bilməmişdi. Bu döyüşü yaxşı bir fürsət kimi dəyərləndirdi. Bir tərəfdən də Allaha duada etdi, Ondan kömək istədi.
İki ordu Bədirdə qarşılaşdı. Hz. Abdullah müşriklərin arasında olsa da, qəlbən Müsəlmanların yanında idi. O, öz-özündə Rəsulullaha qovuşmağın, müşriklərə qarşı qılınc çəkməyin tədbirlərini tökürdü. Müşriklərin sayı çox idi. Tezliklə müsəlmanların tərəfinə keçməyin vacib olduğunu düşündü. Nəhayət, bir fürsətini tapdı. Ani bir hücumla mücahidlərə qatıldı. Artıq aylardır, qurduğu xəyallar gerçəkləşmişdi.
Atası oğlunu müsəlmanların cərgəsində görüncə çox qəzəbləndi, ağır sözlər söylədi. Lakin Abdullahın (r.a.) bunlara əhəmiyyət verməyə vaxtı yox idi. Atasına: “Allah bunu mənim üçün xeyirli etdi”, – deyə cavab verdi. Sonra da var gücü ilə müşriklərin üstünə hücum etdi. Onsuz da, həmişə bu anı gözləyirdi. Bu döyüşdə çox böyük qəhrəmanlıqlar göstərdi. Peyğəmbərimizin ehtiramını qazandı. O əsnada 27 yaşı vardı.
Hz. Abdullah Peyğəmbərimizlə birlikdə bütün döyüşlərə qatıldı. Ümrə səfərində iştirak etdi. Bu vaxt onu dərindən üzən bir hadisə ilə qarşılaşdı: müşriklər Peyğəmbərimizi Məkkəyə girməsini istəmirdilər. Lakin sülhün də tərəfdarı idilər. Ona görə Süheyl bin Amrı vəzifələndirdilər. Süheyl razılaşmanın başına “Bismillah” yazılmasına və bu razılaşmada Peyğəmbərimizin “Allahın Elçisi” kimi təqdim edilməsinə etiraz etdi. “Biz sənin Rəsulullah olduğuna iman etsəydik, səninlə döyüşməzdik!” – dedi. Peyğəmbərimiz bu razılaşmada Süheylin bütün şərtlərini qəbul etdi. Müsəlmanlardan bəzilərini də buna şahid göstərdi. Şahidlərdən biri də Abdullah idi.
Atasının Rəsulullaha qarşı bu hörmətsizliyi Hz. Abdullahı çox kədərləndirdi. Xəcalətindən başını aşağı əydi.
Lakin bir az sonra Hz. Abdullahı bundan daha çox kədərləndirən bir hadisə baş verdi: Hz. Abdullahın qardaşı Əbu Cəndəl müsəlman olduğu üçün zəncirə vurulmuşdu. Lakin bir fürsət tapıb qaçmış və Peyğəmbərimizə sığınmışdı. Süheyl bin Amr birdən-birə oğlunu qarşısında görüncə təəccübləndi. Əbu Cəndəlin boynundan tutdu. Əlindəki tikanlı ağacı üzünə vurdu. “Ey Məhəmməd! Razılaşmaya görə mənə geri çevirəcəyin ilk insan budur”, – dedi. Peyğəmbərimiz əvvəllər bu təklifi qəbul etmək istəmədi. Lakin Süheyl: “Razılaşmanı imzalamaram!” – deyincə məcbur qaldı. Əbu Cəndəli (r.a.) atasına verdi. Bu vaxt Əbu Cəndələ (r.a.): “Bir az daha səbir et. Allahdan bunun mükafatını dilə. Şübhəsiz, Allah sənin üçün bir genişlik yaradar”, – buyurdu. Əbu Cəndəl Rəsulullahın əmrinə tabe oldu. Hər cür çətinliyi gözə alıb atası ilə birlikdə Məkkəyə qayıtdı. Bu hadisə orada olan bütün səhabələri dərindən kədərləndirmişdi. Lakin Hz. Abdullahı daha da çox qəmə qərq etmiş, hicrana boğmuşdu. Ancaq səbir edəcəkdi. Allah-Təalanın bir fürsət yaradacağına inanırdı.
Hz. Abdullah Məkkənin fəthində də iştirak etdi. Bəzi azğın müşriklər kimi atası Süheyl də tutulsa, öldürüləcəkdi. Peyğəmbərimizdən atasını bağışlamasını xahiş etdi. Rəsulullah da (s.ə.s.) Hz. Abdullahın və qardaşı Əbu Cəndəlin (r.a.) xətrinə Süheyli əfv etdi. Hz. Abdullah buna çox sevindi. Dərhal atasını gizləndiyi yerə getdi və müjdə verdi. Süheyl bin Amr Müsəlmanlara etdiyi bu qədər düşmənçilikdən sonra bağışlanılacağına qətiyyən ehtimal etmirdi. Peyğəmbərimizin bu alicənablılığı qarşısında şəhadət gətirərək Müsəlman oldu. Bundan sonra canla-başla İslamiyyətə xidmət göstərdi. Süheyl bəzən əvvəlki həyatını xatırlayıb ağlayardı. (Süheyl bin Amr bölməsinə də baxın.)
Hz. Abdullah Peyğəmbərimizin vəfatından sonra meydana gələn dindən dönmə hərəkatlarının qarşısını almaq üçün böyük səylər göstərdi. Qəhrəmancasına cihad etdi. Nəticədə, şəhidlik mərtəbəsinə çatdı. O əsnada 38 yaşı vardı.
Hz. Əbu Bəkir həcc əsnasında Hz. Abdullahın atası Süheyl bin Amra başsağlığı verdi. İllər əvvəl Müsəlman olduqları üçün övladlarına hər cür işgəncəni rəva görən Hz. Süheyl: “Kaş ki mən də şəhid olsaydım! – deyib, – Rəsulullah belə buyurmuşdu ki, Qiyamət günü şəhid öz ailəsindən 70 nəfərə şəfaət edəcək. Mən oğlumun məndən əvvəl kiməsə şəfaət edəcəyinə inanmıram”, – deyə əlavə etdi.[1]
[1] İbn Sad, Təbəqat, III, 406; Üsdül-Ğabə, III, 180-181; İbn Hişam, Sirə, III, 331.
