Cəmiyyətlə Bütünləşən Nüzul Keyfiyyəti

Amma bu, istəyin öhdəsinə buraxılacaq bir məsələ deyildi. Çünki onun arxasınca gələn ayə belə izah edəcəkdi:

− Onu da bilin ki, bu, sizin istəyinizə görə deyil, ancaq aləmlərin Rəbbi olan Allahın istəyi ilə olur!^[31]

Qısası, Əbu Cəhillər nə deyir desin, bütün mülk Allaha məxsusdur! O da mülkünü istədiyi şəxsə verər, istədiyini də ondan məhrum edər. İstədiyi şəxsi yüksəldər və istədiyini də alçaldar. Xeyir yalnız Allahın əlindədir. Həqiqətən də, O (cəllə cəlaluhu), bunların hamısına qadirdir.^[32]

Müqavimət təlimi

İnsanların təkcə imanda kamilləşməsi kifayət etmirdi: onların imanla addımlayarkən qarşıya çıxan maneələri dəf etmək üçün göstərdiyi müqavimət də mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Buna görə də, Quran tez-tez əvvəlki peyğəmbərlərdən və onların ümmətlərindən nümunələr verir və bu yolda necə məşəqqətlərlə üzləşdiklərindən bəhs edərək Məhəmməd ümmətini də gələcək günlərdə ehtimal olunan çətinliklərə hazırlayırdı. Uca Allah Quranda belə xəbər verirdi:

− Əlif, Lam, Mim! Möminlər yalnız: “İman gətirdik!” − demələrilə onlardan əl çəkilib imtahan olunmayacaqlarınımı sanırlar? Biz onlardan əvvəlkiləri də imtahana çəkmişdik. Şübhəsiz ki, Allah iman sahiblərini də imtahana çəkib imanda sadiq olanlarla bu məsələdə səmimi olmayanları bir-birindən ayıracaqdır!^[33]

Demək ki, gələcəyin gözlənilməz çətinliklərinə sinə gərmək üçün təkcə “İman gətirdik” demək kifayət etmirdi. Əlbəttə ki, iman çox vacib bir məsələ idi. Amma imanın da öz içində dərəcələri var idi və bu yolun yolçusu olan bir mömin imanda kamil mərhələyə çatmalı idi ki, Allahın onun üçün təqdir etdiyi sınağa qüsursuz sinə gərə və nicat tapdığı yerdə ilahi rizanın səmərələri ilə təkbaşına qala bilsin.

Bəli, möminləri cənnət, Rəhmanın mərhəməti gözləyirdi, lakin bunun üçün dayanmadan çalışmaq lazım idi. Dünya mükafat yeri olmadığı üçün bütün işlərin səmərəsi, əksəriyyət etibarilə, ölümdən sonrakı əbədi həyatda əksini tapacaq, bunun əvəzindəki əziyyətlər isə burada yaşanacaqdı. Cəhənnəm lüzumsuz və mənasız olmadığı kimi, cənnət də ucuz deyildi. Belə bir neməti qazanmaq üçün dərd, əzab və çətinlik süzgəclərindən keçmək, səbir dəryalarında at sürmək və heç nəyə baxmayaraq, yerində sabitqədəm qaldığını göstərmək lazım idi. Çünki Cəbrailin gətirdiyi ilahi fərman  bunları ifadə edirdi:

− Sizdən əvvəlkilərin başına gələnlər sizin başınıza gəlməmiş behiştə daxil olacağınızımı güman edirsiniz? Onları şiddətli fəlakət və sıxıntı elə bürümüş, elə sarsılmışdılar ki, hətta Peyğəmbər və iman gətirənlər birlikdə: “Allahın köməyi nə vaxt gələcək?” − demişdilər. Bilin ki, Allahın köməyi yaxındır!^[34]