Səhabələr

Hicrət İzni və Qureyşin Təlaşı

− Nəcidli bir ixtiyaram, sizin dayı oğullarınızdan. Burada çox mühüm bir iş üçün yığışdığınızı eşitdim, bəlkə, mənim də sizə bir xeyirim dəyər deyə, gəldim. İstəmirsinizsə, çıxıb gedərəm, − deyir.

− Dayıoğlu demək bizdən olmaq deməkdir. Bu adam Nəciddən gəlib aramızda casusluq edəsi deyil ki... Həm də məkkəli deyil − deyib, onu da içəri dəvət edirlər.

Nəhayət, məşvərət başlayır. Məclisi Əbu Cəhil  idarə edirdi. Sözə belə başlayır:

− Bu adamımızın  vəziyyəti göz qabağındadır. Əgər aramızdan çıxıb getsə və başqa yerdə qüvvə toplayıb üstümüzə hücum çəksə, daim başımız ağrıyacaq. Belə bir vəziyyətdən qurtulmaq üçün fikirlərinizi bildirin və bura yığışmağınızın müqabilində bir çıxış yolu tapın.

Əbul-Bahtəri:

− Onu dəmirlə bağlayıb həbs edin, üzünə qapıları da qıfıllayıb göz­ləyin. Hər necə olsa da, əvvəlki şairlərin başına gəldiyi kimi, bir gün o da qocalacaq və ölüb gedəcək, − deyirdi. Nəcidli qoca:

− Vallah, mən bu fikirdə deyiləm. Çünki bununla məsələni birdəfəlik həll etmək olmaz. Dediyiniz kimi, Onu həbs etsəniz, bu xəbər qapı və divarlar arxasında qalmaz, yoldaşlarına çatar. Sonra da üstünüzə hücum çəkər,  Onu əlinizdən alıb aparar və kənarda güc toplayıb yenə üstünüzə gələrlər. Bu, qətiyyən həll yolu deyil, siz başqa həll yolu axtarın! − deyir.

Bu dəfə Əsvəd ibn Rəbia qabağa çıxır:

− Onu aramızdan çıxarıb sürgün edək, hara gedir getsin! Bununla da, Ondan canımız qurtarar. Bizdən ayrılandan sonra, vallah, Onun harada məskunlaşması bizi heç maraqlandırmaz, − təklifini verir. Bu fikir də həmin qocanı razı salmamışdı. Bu dəfə də etiraz edir:

− Vallah, bu da düzgün deyil. Sözündəki gözəlliyi, məntiqindəki düzgünlüyü və əxlaqındakı lətafəti görmürsünüzmü? Bunlar insanların qəlbinə nüfuz edər və O, bir gün yenə qarşınıza  çıxar. Əgər siz bu cür davransanız, vaxt gələr, O, özünün üstün keyfiyyətləri  ilə kütlələri hərəkətə gətirər və yenə siz Ona beyət edən qəbilələri öz qarşınızda görərsiniz. Gələr və əlinizdə olanlara göz dikərlər və o vaxt da əlinizdən bir şey gəlməz. Ən yaxşısı, siz başqa çarə fikirləşin!

Məclisdə qəribə vəziyyət vardı. Məkkəlilər öz aralarında məsələni həll etmək üçün   yığışmışdılar, amma nəcidli qoca onlardan daha fəal çıxmışdı. Yaxşı ki, onun məclisə girməsinə razı olmuş və tanımadıqları üçün çöldə qoymamışdılar.

Yığıncağa rəhbərlik edən Əbu Cəhilin də nəcidli qocanın fikirlərindən xoşu gəlmişdi. Onun qənaətincə də, bir az  əvvəl səsləndirilən fikirlər qəti həll yolu ola bilməzdi. Ancaq başqa bir variant da yox idi. Gözlər nəcidli qocanın fikirlərini təsdiq edən Əbu  Cəhilə zillənir. Elə Əbu Cəhil  də növbənin ona çatmasını gözləyirdi:

− Baş sındırdığınız bu məsələdə mənim də bir fikrim var,− deyir.

− Nə fikirdir, ey Əbal-Hakəm? − deyə hamı maraqla soruşur. Əbu Cəhil:

− Mənə qalsa, qəti həll variantı, hər qəbilədən əli silah tutan, çevik və cəsur, atdığını vuran və vurduğunu da yıxan cavanlar seçməkdir. Hamısı birdən iti qılıncları ilə hücum etsin və bir həmlədə Onun işini bitirib öldürsün və sizin də Ondan canınız qurtarsın, rahat olun! Onu bu cür öldürüncə qanı qəbilələrin üstündə qalar və beləliklə də, Abdimənafoğulları bu qədər tayfa ilə döyüşməyə cəsarət etməz və əlacları qanpulu almağa qalar ki, onu da biz ödəyərik. Və beləcə, bir qanpulu ödəməklə bu  işin axırına çıxarıq!

Nəcidli qoca yenə müdaxilə edir, amma bu dəfə başını “Bax, bu ayrı məsələ” mənasında tərpədib belə deyir:

− Bax, əsl fikir bu qardaşın sözüdür. Mən də başqa yol bilmirəm.

Artıq qərarlarını vermişdilər, razılaşdıqları planı həyata keçirərək Hz. Məhəmmədi (sallallahu əleyhi və səlləm) öldürəcəkdilər. Yığı­şarkən tədbirli tərpəndikləri kimi, eyni ehtiyatla  da Darun-Nədvədən evlərinə dağılışdılar. [17]

 
[1]. Bax: “Nisa” surəsi, 4/97
[2]. Buhari, Sahih, 3/1326 (3425) ; Muslim, Sahih, 4/1779 (2272)
[3]. Bax: “Əhqaf” surəsi, 46/9
[4]. Bax: Vahidi, Esbabu Nuzuli’l-Kur’an, s. 395
[5]. İbn Hişam, Sire, 2/314
[6]. Mədinənin digər adıdır.
[7]. Bax: ibn Hişam, Sire, 2/298-299; ibn Kayyim, Zadü’l-Mead, 3/40, 52; Mübarekfuri, er-Rahiku’l-Mahtum, s. 142 və b.
[8]. Kastallani, İrşadu’s-Sari, 1/55
[9]. Buhari, Sahih, 1/3 (1)
[10]. Bax: ibnü’l-Esir, Üsüdü’l-Ğabe, 1/1442. Ümmü Sələmə anamız Osman ibn Talhanın bu fədakarlığını və həssaslığını heç vaxt unutmamış və həmişə bir fəzilət nümunəsi kimi başqalarına da danışmışdı.
[11]. Bax: ibn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, 3/173; ibn Sa’d, Tabakat, 3/338
[12]. Bax: “Bəqərə” surəsi, 2/207
[13]. İbnü’l-Esir, Üsüdü’l-Ğabe, 1/819 ; Halebi, Sire, 2/183, 184
[14]. Bax: ibn Sa’d, Tabakat, 3/271 ; Beyhaki, Sünenu’l-Kubra, 9/13 (17534)
[15]. İbn Hişam, Sire, 1/322
[16]. Bax: Buhari, Sahih, 1/277 (771); ibnü’l-Esir, Üsüdü’l-Ğabe, 4/308, 309
[17]. Halebi, Sire, 2/189, 190