Şəddad bin Övs (r.a.)

Ağıllı adam o kəsdir ki, nəfsini üstün tutmur, daim sorğu-suala çəkir və ölümdən sonrakı həyat üçün gözəl işlər görür. Aciz adam o kəsdir ki, nəfsinə və onun pis arzularına tabe olur, sonra da Allahdan bağışlanma diləyir.

Hədisi-Şərif

Mədinə “Peyğəmbər şəhəri” olandan sonra “Mədineyi-Mü­nəvvərə” adlandırıldı. Çünki ilahi mərhəmət ora yağış kimi yağırdı. Qısa müddət ərzində bu şəhərdə iman etməyən ailə qalmamışdı. Peyğəmbərimizin nurlu halqasına girən bəxtiyarlar ailələrdən biri də Hz. Övsün (r.a) ailəsi idi. Peyğəmbərimiz hicrətdən sonra Hz. Övslə Hz. Osmanı qardaş elan etmişdi. Bundan başqa Hz. Övs Peyğəmbər şairi Hz. Hassanın da (r.a.) qardaşı idi. Hz. Övs ailəsi ilə birgə İslamı qəbul edəndə kiçik oğulları Şəddad da (r.a) müsəlman oldu. Yaşı az olduğuna görə Peyğəmbərimizlə birlikdə cihada qatılmadı. Çünki Bədir döyüşü əsnasında hələ 15-16 yaşlarında idi. Buna baxmayaraq, o, Peyğəmbərimizin nurlu məclisində elm və hikmət dərsi aldı.

Bir gün Allah Rəsulu onu sıxıntılı vəziyyətdə gördü. “Nə olub, ey Şəddad?”‒deyə onun halını xəbər aldı:

‒ Dünya mənə dar gəlir, ya Rəsulallah! ‒ dedi. Peyğəmbərimiz ona bu müjdəni verərək təsəlli etdi:

‒ Kədərlənmə, Şam fəth olunacaq, Qüds fəth olunacaq, sən və sənin övladların orada qalacaq, inşallah.[1]

Əbu Yala ləqəbi ilə məşhur olan Hz. Şəddadın ən şirin anları Peyğəmbərimizlə keçirdiyi saatlar idi. Fürsət tapdıqca Peyğəmbərimizin söhbətində iştirak edir, ondan eşitdiyi hədisləri öyrənir, yadında saxlayırdı. Allah Rəsulundan öyrəndiyi hər əməli həyatına tətbiq edirdi.

Peyğəmbərimizlə olan bir söhbətini belə nəql edir:

“Bir gün Rəsuli-Əkrəmin (s.ə.s) hüzurunda idik. Bizə baxdı və “Aranızda xarici, yəni Əhli-Kitabdan kimsə varmı?”‒deyə soruşdu. Biz də “Xeyr, ya Rəsulallah”,‒dedik. Peyğəmbərimiz qapını bağlamağı əmr etdi. Sonra bizə “Əllərinizi qaldırın və “lə iləhə illəllah” deyin”,‒buyurdu. Biz bir saat ərzində “lə iləhə illəllah” dedik. Sonra Peyğəmbərimiz əllərini aşağı saldı və belə buyurdu: “Allahım, Sənə həmd olsun, məni bu sözlə göndərdin, onu mənə əmr edərək, onunla mənə cənnəti vəd etdin… Şübhəsiz, Sən vədindən dönməzsən”, ‒ Sonra Rəsuli-Əkrəm “Sizə müjdələr olsun! Allah hamınızı bağışladı”,‒buyurdu”.[2]

Hz. Şəddad Peyğəmbərimizin vəfatından sonra Qüdsdə, Şamda və Xumsda yaşadı. Hədis və fiqh sahəsində bir çox tələbələr yetişdirdi, müsəlmanlara el öyrəttdi. Hz. Əbud-Dərda (r.a) onun haqqında “Hər ümmətin bir fəqihi vardır, bu ümmətin fəqihi Şəddad bin Övsdür”,‒buyurmuşdur.[3]

Hz. Şəddad hədis sahəsində dərin biliyə malik idi. Hədisləri güclü anlama qabiliyyəti vardı. Səhih hədis kitablarında Hz. Şəddadın rəvayət etdiyi 50-ə qədər hədis vardır.

Hz. Şəddad elmi ilə yanaşı, helmi və gözəl xasiyyəti ilə də məşhur idi. Gözəl, səlis nitq qabiliyyəti vardı. Heç kimi incitməz və heç kəsə qəzəblənməzdi. Hz. Əbu Hüreyrə (r.a) onun üstün əxlaqını belə dilə gətirir: “Şəddad bin Övs gözəl və səlis danışar, qəzəbinə tez hakim olmağı bacarardı”.[4]

Hz. Şəddadı tanıyanlar onun dilindən çirkin və nalayiq söz eşitməmişdilər. Amma bir dəfə necəsə ondan gözləmədikləri söz eşitmişdilər. Yanındakılar ondan belə bir hərəkəti gözləmədiklərini deyincə Hz. Şəddad dərhal belə dedi “Mən İslamı qəbul edəndən sonra hər sözümə diqqət edib danışıram. Yalnız bu söz necəsə dilimdən çıxdı. Lakin siz onu unudun, Rəsuli-Əkrəmdən eşitdiyim sözləri əzbərləyin! Bir gün Rəsulullah (s.ə.s.) mənə: “Ya Şəddad, insanların qızıl və gümüş yığdığını görsən, sən də bu sözləri yığ: “Allahım, Səndən işlərimdə səbat və səbir ehsan etməyini diləyirəm. Verdiyin nemətlərə şükür və sənə gözəl ibadət etmək istəyirəm. Allahım, mənə sağlam bir qəlb, düzgün danışan dil lütf et”,‒ buyurdu”.[5]

Şəddad bin Övs təqvalı, Allahdan çox qorxan bir səhabə idi. Əsəd bin Vidanın (r.a) nəql etdiyinə görə, Hz. Şəddad yatmaq üçün yatağa girəndə tavadakı dən kimi olardı. Yataqda ayağını uzatmaqdan həya edərdi. Uzun-uzadı təfəkkürə dalar, daha sonra “Allahım, cəhənnəm atəşi mənimlə yuxumun arasına girir”, ‒ deyib qalxar, ibadətə başlar, çox vaxt səhərə qədər namaz qılardı.[6]

Çox vaxt bu hədisi təkrar edirdi “Ağıllı adam o kəsdir ki, nəfsini üstün tutmur, daim sorğu-suala çəkir və ölümdən sonrakı həyat üçün gözəl işlər görür. Aciz adam o kəsdir ki, nəfsinə və onun pis arzularına tabe olur, sonra da Allahdan bağışlanma diləyir”.[7]

Bərəkətli ömrünü İslamın ülvi xidməti uğrunda həsr Hz. Şəddad hicrətin 58-ci ilində 75 yaşında Xumsda vəfat etdi.

Allah ondan razı olsun.