Ümrə səfəri və Hudeybiyyə

Bu sözlər Urvəni təmin etmir və:

– Bu vəziyyətdə başınıza bir müsibət gələcəyindən qorxuram, – deyir və adamlarını da götürüb Taifə qayıdır. Qureyş üçün bu, gözlənilməz itki idi. Qala divarlarında bir çat meydana gəlmiş, cəbhədə ilk məğlubiyyətə qapı açılmışdı.

Məsələnin həlli yolunda yeni bir üslub

Fikirlər əməlli başlı qarışmış, Qureyşin içində bir qeyri-müəyyənlik hökm sürməyə başlamışdı. Hər gedən eyni hislər, eyni fikirlərlə qayıdırdı. Bunu görən Ahabış qəbilələrinin rəisi Huleys ibn Alqamə:

– Mənə izin verin, bir də gedib baxım, – deyib qureyşlilərdən icazə istəyir.

– Olar, bir sən də get, – deyirlər.

O da durub Rəsulullah (s.ə.s.) olan yerə doğru gəlməyə başlayır. Allah Rəsulu uzaqdan Huleysin gəldiyini görüb üzünü əshabına tutur və:

– Bu gələn filan qövmdən filankəsdir və o, Allaha sayğılı, qurbanlıq dəvələrə böyük əhəmiyyət verən insandir. Buna görə qurbanlıqları qabağa çıxarın, – buyurur.

Yenə deyilənlər edilir və dərhal qurbanlıq dəvələr təlbiyə və təkbirlərlə Huleysin gəldiyi tərəfə sürülür.

Boyunlarında qurbanlıq işarələri olan, on beş gün ərzində bağlı qalıb tükləri tökülən yorğun-arğın dəvələrin ona tərəf gəldiyini görən Huleys qeyri-ixtiyari:

– Sübhanallah, – deyir, – bu insanların Beytullaha girməsinə əngəl olmaq heç də doğru deyil. Lahm, Cüzam, Kində və Ximyer xalqı buraya həccə gələ bildiyi halda, Abdulmuttalibin oğluna əngəl olmağa Allah razı olmaz. Bu insanların Beytullaha girmələrinə əngəl olmaq olmaz. Kəbənin Rəbbinə and olsun ki, Qureyş həlak olmuşdur. Görmürsünüzmü ki, adamlar yalnız ümrə üçün gəliblər!

Gördüyü mənzərə qarşısında özünü saxlaya bilməyib həyəcanını dilə gətirən Huleysi uzaqdan müşahidə edən Allah Rəsulu da:

– Bəli, elə dediyin kimidir, ey Kinanəoğullarının qardaşı, – deyə cavab verir.

Huleys bir az da irəliləyib Rəsulullahla danışmağa belə ehtiyac duymadan geri dönür. Qureyşin yanına çatan kimi:

– Ey qureyş xalqı, – deyə onlara səslənir. Səsinin tonu: "Bu qədər də olmaz!" –deyirdi. İnsaflı və qədirbilən əda ilə:

– Mən elə şeylər gördüm ki, onları yollarından saxlamaq qeyri mümkündür! Uzun zamandır, bağlı qalan qurbanlıq dəvələrin tükləri tökülmüş və insanlara uzun müddətdir, Beytullahı təvaf üçün ehrama girdiklərinə görə həşərat daraşmışdır. Vallah, biz sizinlə nə ehtiramını bildirmək amacı ilə Kəbəyə gələnləri təvafdan məhrum etmək, nə də qurbanlıqların yerinə çatdırılmasına əngəl olmaq məqsədilə müqavilə bağlamamışdıq! Allaha and olsun ki, ya Ona mane olmaqdan əl çəkəcəksiniz, ya da mən Ahabış qəbilələrinin hamısını yurdlarına göndərəcək və geri dönəcəyəm!

Huleysin söylədikləri də Qureyşin xoşuna gəlməmişdi:

– Hələ bir dayan, – deyirlər, – öz aramızda məqbul gördüyümüz məsələdə ittifaq edənədək bizi gözlə! Həm də sən səhralarda yaşayan bir adamsan, belə şeylərdən başın çıxmaz! Gördüklərinin hamısı Məhəmməd tərəfindən qurulmuş tələdir!

Küfr eyni küfrdü. Onun kökündə məntiq və mühakimə olmadığı kimi, "düşmən"ini əsassız şəkildə ittiham etmə, qaralama əsas yolu idi və Qureyş də eyni üsuldan istifadə edirdi. Ancaq hadisələrin gedişatı addım-addım təqib edilirdi. Bu dəfə insanların  danışılanlardan təsirləndiyini görən və fərqli nəticə gözləyən Miqrəz ibn Hafs irəli çıxır:

– İcazə verin, bir mən də gedim, – deyir. Ona da:

– Olar, – deyirlər.

Bu dəfə də Miqrəzin gəlişini görən Allah Rəsulu:

– Bu adam xain və haqdan sapmışın biridir, – deyə əshabına xəbərdarlıq edir və bu kimi vəziyyətlərdə qarşıdakı adamı yaxından tanımağın vacibliyini əməli şəkildə göstərir.

Çünki Miqrəz Bədir döyüşündə qəfil basqın edib Bəni-Bəkir qəbiləsinin rəhbəri Amir ibn Yezidi öldürmüş, ondan sonra da bu cür xəyanətləri ilə tanınmışdı.