Ümrə səfəri və Hudeybiyyə

Ridvan beyəti

Hz.Osman və on səhabənin şəhid edilməsi xəbəri çatar-çatmaz Allah Rəsulu (s.ə.s.):

– Hər halda qureyşlilərlə savaşmadan buranı tərk etməyəcəyəm, – deyərək əshabını beyətə çağırır. Özü də Bəni-Mazin ibn Nəccarların evlərinə doğru gəlir və burada bir ağacın altında oturur.

– Allah Mənə beyət etməyi əmr edir, – deyir.

Carçılar Allah Rəsulunun (sallallahu əleyhi və səlləm) çağırışını əshaba çatdırmaq üçün dərhal ətrafa səpələnir:

– Ey insanlar, haydı, beyətə, haydı, beyətə, – deyə çar çəkirlər, – Ruhül-Qüds (Cəbrail) gəlmişdir, Allahın adı ilə tələsin!

Bundan sonra səhabələr Allah Rəsulunun (s.ə.s.) hüzuruna gəlib Ona beyət etməyə başlayır; canlarını ortaya qoyur və nəyin bahasına olursa-olsun, savaş meydanından geri çəkilməyəcəklərinə və müşriklərin də cavabını verəcəklərinə söz verirlər. Beyət davam edərkən səhabə Numan ibn Muqarrin Allah Rəsulunun başının üstündəki budaqları aralayaraq insanların rahat hərəkətinə kömək edir. Əlini ilk uzadan Əbu Sinan əl-Əsədi:

– Əlini uzat, ya Rəsulullah! Sənə beyət edəcəyəm, – deyir. Bunun cavabında Rəsulullah:

– Mənə hansı məsələdə beyət edəcəksən? – deyə soruşur.

– Sən nəyi təklif edirsənsə, o məsələdə, – deyə cavab verir.

– Yaxşı, Mən nəyi təklif edirəm? – deyə Rəsulullah təkrar soruşur.

– Qılıncımla Sənin önündə dayanacağam! Allah bizə üstünlük verəcəyi və ya Onun uğrunda şəhid olacağım ana qədər vuruşacağam!

Bundan sonra hər kəs gəlib Əbu Sinan kimi əlini uzadaraq Allah Rəsuluna beyət edir. Bu vaxt Allah Rəsulu (s.ə.s.) əlinin birini yuxarı qaldırır və onu digər əli ilə tutaraq:

– Allahım! Şübhəsiz ki, Osman Sənin və Rəsulunun bir işini yerinə yetirmək üçün getmişdi, – deyə Allaha niyaz edir.

Sonra da əlinin birini Hz. Osmanın əli, digərini də öz əli kimi qəbul edib qiyabi olaraq onun adından beyəti qəbul etdiyini bildirir. Eyni zamanda əshabına dönür və onları:

– Siz yer üzünün ən xeyirli insanlarısınız, – deyə müjdələyir, ağacın altında Rəsulullaha beyət edənlərə cəhənnəm atəşinin toxunmayacağını söyləyir.

Hudeybiyyəyə qədər gələnlər arasında yalnız Cədid ibn Qays beyət etmir. İçindəki nifaqı ata bilməmişdi. Dəvənin altına sinir, gözə görükməməyə çalışırdı.

Allah Rəsulu da daxil olmaqla hər kəs güc-bəla ilə tapdıqları silahlara qurşanmışdılar. Qüvvələr bərabər deyildi, amma əshabın hər şeyin öhdəsindən gələn imanı var idi. Hətta Ümmü Ümara nazik çadır dirəyinin ucuna bıçaq bağlamış, bununla özünü qorumağı düşünürdü.

O vaxtadək ocaq qalamağı uyğun görməyən Allah Rəsulu (s.ə.s.) bu yerdə ocaq qalamağa icazə verir və:

– Ocaq qalayın və yemək hazırlayın, çünki  bundan sonra heç kim savab cəhətdən sizin etdiklərinizin zərrəsinə belə çata bilməz, – buyurur.^[11]

Süheyl ibn Amr, Hüveytıb ibn Abdiluzza, Miqrəz ibn Hafs və ətrafda olan qureyşilər olanları diqqətlə izləyirdi. Doğrusu, gözləri qorxmuşdu: sevə-sevə ölümün üstünə yürüyən bu insanların öhdəsindən gəlmək mümkün deyildi. Məkkəlilər belə insan görməmişdilər. Belə ki, onların Rəsulullaha bağlılığı və sədaqəti mücərrəd qan qohumluğu və ya qəbilə təəssübkeşliyi ilə izah oluna bilməzdi. Səhabələr, sanki, bir-biri ilə sözləşmiş, davranışları ilə Məkkə müşriklərinə bir liderə necə sayğı göstərməyi, Onun əmrlərini yerinə yetirərkən necə həssas olmağı, sözün əsl mənasında maddi-mənəvi fədakarlıq etməyi nümayiş etdirirdi. Qureyşlilər o günədək nə belə fəzilət görmüş, nə də eşitmişdi. Buna görə də elçilər nəyin bahasına olursa-olsun, bir anlaşma yolunun tapılmasını düşünür və ən az zərərlə vəziyyətdən çıxmağın hesabını aparırdılar.

Çox keçmədən yeni xəbər gəlir və möminlər Hz. Osmanla digər səhabələrin şəhid edilməsi xəbərinin əsassız olması müjdəsi ilə sevinir.

Razılaşma

Süheyl ibn Amr və yoldaşları yenidən Məkkəyə qayıtmış və Hudeybiyyədə gördüklərini başdan ayağa Qureyşə danışmışdı. Yoldaşlarının öldürülməsi xəbərini eşidən hər bir səhabənin sərgilədyi mövqe və Rəsulullahın (s.ə.s.) beyətə dəvətinə göstərdikləri həssaslıqdan olduqca təsirlənmişdilər. Bütün çətinliklərə baxmayaraq, döyüş məsələsindəki qətiyyətlərindən ciddi mənada çəkinmiş və gördüklərini öz yoldaşlarına danışmışdılar. Müsəlmanların döyüş üçün qollarını çirmələməsi xəbərini alan sağlam düşüncəli qureyşlilər vəziyyətin ciddiliyini nəzərə alıb bu fikir ətrafında birləşirlər:

– Bizim üçün, – deyirlər, – bu il Beytullahı təvaf etməkdən əl çəkib geri dönmələri şərtilə Məhəmmədlə bir sülh müqaviləsi imzalamaqdan daha xeyirli bir iş yoxdur. Beləliklə, ərəblər və Onun buraya gəlməsi xəbərini eşidənlər bizim Onun ziyarətinin qarşısını almış olduğumuzu eşidəcəklər! Gələn il də gəlib Məkkədə üç gün qalar, qurbanlarını kəsib geri dönərlər və beləliklə, zorla yurdumuza girməmiş, burada sadəcə bir neçə gün qalmış olarlar!

Bunun ardınca yenə Süheyl ibn Amrın rəhbərliyində Hüveytib və Miqrəzi yenidən Allah Rəsulunun hüzuruna göndərirlər. Süheylə:

– Məhəmmədin yanına get və Onunla razılaşma əldə et! Ancaq o müqavilədə bu il Məkkəyə girməmək şərti mütləq olsun. Vallah, biz sabah ərəblərin orada-burada Onun zorla yurdumuza girməsi barədə söhbətlərinə imkan verə bilmərik, – deyə tapşırıq verirlər.

Süheyl və yoldaşları yola çıxıb yenidən Hudeybiyyəyə gəlir. Onların yenidən gədiyini uzaqdan görən Allah Rəsulu:

– Bunların təkrar gəlişindən görünür ki, qureyşlilər sülh istəyir, – buyurur.

Ümidi artmışdı, elə Onun istədiyi də bu idi. Müşriklərin Mədinəyə qarşı eyni cəbhədən çıxış etmək barədə yəhudilərlə razılığa gəldiyini bilirdi. Ən azından indi bu ittifaqın tərəflərindən biri ilə anlaşıb düşmənin gücünü parçalamaq fürsəti vardı və bu fürsəti İslam naminə çox yaxşı dəyərləndirmək gərəkirdi.

Süheyl gələndə Allah Rəsulu (s.ə.s.) Bardaş qurub oturmuşdu. Rəsulullaha yaxınlaşır və diz çökür. Abbad ibn Bişr və Sələmə ibn Əsləm ibn Hariş əyinlərində zireh, başlarında dəbilqə Rəsulullahın (s.ə.s.) keşiyini çəkirdi. Əshab da ətrafında halqalanıb baş verənləri izləyirdi. Müzakirə xeyli çəkir. Qızğın fikir mübadiləsi zamanı səs tonları gah yüksəlir, gah da aşağı düşür. Bir arada Süheylin səsini daha da ucaltmasına dözməyən Abbad ibn Bişr ona:

– Rəsulullahın hüzurunda yavaş danış, – deyə xəbərdarlıq edir və ona Allah Rəsulunun hüzurunda özünü necə aparmağı xatırladır.

Bu uzun danışıqların nəticəsində prinsipcə bəzi maddələr qəbul edilir və növbə bunların yazıya keçirilməsinə çatır.^[12]