Ümrə səfəri və Hudeybiyyə

Dialoqun bəhrəsi

Elə bu zaman Amr ibn Silim, Hıraş ibn Ümeyyə, Xaricə ibn Kürz və Yezid ibn Ümeyyənin də daxil olduğu heyətlə birgə Büdeyl ibn Vərqa Allah Rəsulunun (s.ə.s.) qərargahına gəlir. Hamısı da Huza qəbiləsinə mənsub idi. Huza isə müsəlman olsun-olmasın, daima Allah Rəsuluna sirdaş olan bir qəbilə idi: aralarında dialoq, yaxşı münasibətlər vardı. Tihamə bölgəsində baş verən hər şeyi Allah Rəsuluna bildirir, beləliklə, bir növ "kəşfiyyat xidməti" vəzifəsini yerinə yetirirdilər. İndi isə ən kritik bir nöqtədə bu dialoq səmərə vermiş, vəziyyətdən nəticə çıxaran Huza heyəti Allah Rəsulunun (s.ə.s.) köməyinə gəlmişdi. Salam verdikdən sonra Büdeyl sözə başlayır:

– Biz Sənin qövmün olan Kab ibn Lüeyy və Amr ibn Lüeyy qəbilələrinin yanından gəlirik, – deyir, – onlar Ahabış adlı ətraf qəbilələri, həmçinin özlərinə bağlı digər qəbilələri Sənə qarşı təhrik etmişlər. Özləri ilə yanı balalı dəvələri və arvad-uşaqlarını da götürüb gəlmiş, Hudeybiyyə suları ətrafında yerləşmişlər. Allaha and içir, böyüklərini qurban vermədikcə  Səninlə Beytullah arasından çəkilməyəcəklərini deyirlər.

Allah Rəsulu (s.ə.s.) böyük səbir və diqqətlə Büdeyli dinləyir. Gələnlər Qureyşdən xəbər gətirdikləri kimi, Rəsulullahın təkiflərini də onlara aparacaqdılar. Eyni zamanda bu, sülh məhvərində Qureyşlə ilk dəfə ortaq məxrəcə gəlməyin göstəricisi idi. Buna görə də fikirlərini mümkün qədər aydın bildirməli və İslamın da şərəfini qorumaqla bir razılaşma  zəmini tapmalı idi:

– Biz heç kimlə döyüşməyə gəlməmişik, – deyə Allah Rəsulu (s.ə.s.) sözə başlayır, – biz ancaq Beytullahı təvaf etmək üçün yola çıxmışıq. Kim bu işdə bizə mane olmaq istəsə, onunla döyüşərik. Onsuz da hər fürsətdə qılınca sarılıb döyüşə atılmaq Qureyşə çox ziyan vurmuş, onu pərişan etmişdir. Əgər istəsələr, onlara özlərinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün vaxt verək və onlar da insanlarla bizim aramıza girməsinlər – digər insanlar onlardan daha çoxdur. Əgər insanlar Mənə qalib gəlsələr, – onsuz da onların (Qureyşin) da istədiyi budur – çox gözəl. Əgər Mənim məfkurəm o insanlara üstün gələrsə, o vaxt da onlar istəsələr, İslamı qəbul edər, istəsələr də, qılınca sarılıb Mənimlə döyüşərlər. Həm də bu müddət ərzində dincəlmiş olarlar. Əgər bütün bunlara müsbət yanaşmasalar, bax o zaman bu başım bədənimdən ayrılana qədər amalım uğrunda bütün cəhdlərimi ortaya qoyacağam. Allah da hökmünü icra edəcəkdir!

Peyğəmbərimzi (s.ə.s.) diqqətlə dinlədikdən sonra:

– Söylədiklərini olduğu kimi, qureyşlilərə çatdıracağam, – deyən Büdeyl və yoldaşları hüzurdan ayrılıb birbaşa Qureyşin yanına gedir. Onların gəldiyini görənlər:

– Büdeyl və yoldaşları gəlir. Çox güman, ağzınızı arayıb məlumat toplamaq məqsədi ilə aranıza gəlir! Onlardan bir kəlmə belə soruşmayın! – deyirlər. Bir anda ortalıq buz kimi olur. Vəziyyəti anlayan Büdeyl onların sükutu qarşısında çarəsiz sözə başlayır.

– Biz Məhəmmədin hüzurundan gəlirik, – deyir, – onlardan gələn xəbərləri eşitmək istəmirsinizmi?

Sükut hələ də davam edir. Üstəlik İkrimə ibn Əbu Cəhil və Hakəm ibn As irəli çıxıb:

– Onun haqqında verəcəyin hər hansı bir məlumata ehtiyacımız yoxdur, – deyirlər, – ancaq Ona deyə bilərsən ki, aramızda bircə adam qalana qədər mücadilə edib Onun bu il Məkkəyə girməsinə izin verməyəcəyik!

Beləliklə, onlar fikirlərində sona qədər qərarlı olduqlarını bildirmək istəyir, bununla heç bir başqa variantı qəbul etməyəcəklərini göstərirdilər. Ancaq hamısı eyni cür düşünmürdü. Urvə ibn Məsud irəli çıxır:

– Büdeyli dinləmək lazımdır. Xoşunuza gəlsə, qəbul edərsiniz, xoşunuza gəlməsə, rədd edərsiniz, – deyir.

Daha sonra Safvan ibn Ümeyyə və Haris ibn Hişam Büdeylə dönüb:

– Danış, baxaq nə görüb-eşitmisiniz, – deyirlər.

Nəhayət, danışmağa fürsət verilmişdi. Elə isə bu fürsətdən istifadə etmək lazım idi:

– Siz Məhəmməd haqqında tələsməklə düşünmədən qərar verirsiniz, – deyə Büdeyl sözə başlayır, – çünki O, savaşmaq məqsədi ilə deyil, ümrə etmək niyyəti ilə yola çıxmışdır!

Büdeyl Rəsulullahın dediklərini təkrar-təkrar danışınca məclisin havası dəyişir. Bədir, Uhud və Xəndəyin yaraları beyinlərində ikən çıxdıqları bu yeni yolda, sanki, savaşdan başqa bir alternativin mövcudluğu görünürdü. Buna görə təcrübəli Urvə yenidən irəli çıxır:

– Ey Qureyş, – deyir, – siz məndən heç şübhələnmisinizmi?

– Xeyr, – deyirlər.

Görünür, onların təsdiqi əsasında hökm verəcəkdi.

– Siz mənim atam yerində deyilsinizmi?

– Bəli, elədir!

– Mən də sizin oğlunuz kimi deyiləmmi?

– Bəli, bu da düzdür.

– Yəqin ki, bir gün şəxsən övladlarım və mənə itaət edənlərlə birlikdə sizin köməyinizə çatıb Uqazdakı insanları sizdən necə uzaqlaşdırdığımı xatırlayırsınız!^[9]

– Bəli, doğrudur, elə etmişdin! Heç birimiz sənin səmimiyyətinə şübhə etmirik!

– Elə isə bu gün mənim sizə bir tövsiyəm var. Bilirsiniz ki, sizi çox sevirəm. Sizin xeyrinizə olanı gizlətmərəm! Büdeyl buraya əslində çox ağlabatan bir planla gəlib. Bunu ancaq ağlı başında olmayan cahillər görməməzliyə vura bilər! Onları qəbul edin! Məni də bütün bunların doğru olub-olmadığını yoxlamaq üçün göndərin ki, sizə işin həqiqi tərəfini bildirim. Onun yanında nələr baş verdiyinə bir baxım və casusunuz kimi Ondan sizə yeni xəbərlər gətirim!