Ümrə səfəri və Hudeybiyyə

Urvə ibn Məsud 

Onsuz da itiriləcək bir şey yox idi və qureyşlilər təklifin ağlabatan olduğunu görüb onu Allah Rəsulunun (s.ə.s.) yanına göndərirlər. Gələn kimi:

– Ya Məhəmməd, – deyə səslənir, – mən Kab ibn Lüeyy və Amir ibn Lüeyyi sağmal dəvələri və arvad uşaqları ilə birlikdə Hudeybiyyə sularının başında qoyub gəlmişəm. Ahabış qəbilələri və onlara itaət edən digər insanlar qureyşlə birlikdə Sənə qarşı birləşiblər! Aslan dərisi geymiş və Sən onları əzib keçmədikcə Beytullahla aranızdan çəkilməməyə and içmişlər! Bu vəziyyətdə Sən iki yoldan birini seçməlisən; ya qövmünü əzib keçəcək, onları yox edəcəksən – ki, indiyə qədər öz qövmünü və ailəsini əzib yox edən şəxs olmamışdır! – ya da bu ətrafında gördüyün insanlar Səni tək qoyub məğlubiyyətə uğradacaqlar! Vallah, mən Sənin ətrafında şərəfli insan görə bilmirəm. Onların çoxu haradan gəldikləri bəlli olmayan yığma insanlardır! Onların nə üzlərini tanıyıram, nə də əsil-nəcabətləri haqqında bir şey bilirəm! Əgər savaşmalı olsan, ətrafındakılar dağılıb gedəcək və Sən də əsir düşəcəksən. Sənin üçün bundan ağır və dəhşətli nə ola bilər!

Urvənin sözləri həzm ediləsi deyildi və o anadək Rəsulullahın (s.ə.s.) arxa tərəfində böyük bir ədəblə baş verənləri izləyən Hz. Əbu Bəkrin səbrini daşırmışdı. Nə qaçmaq?!  Orada olanların hamısı tikə-tikə doğranmayınca Allah Rəsulunun bir tükünə belə toxuna bilməzdilər. Elə isə Urvənin cavabını vermək lazım idi, həm də özünün "dilində". Başqa vaxtlarda Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) hüzurunda ağzını açmağa həya edən ədəb insanı Hz. Əbu Bəkir:

– Sən get Latın ətəklərində sürünməklə məşğul ol, – deyə səslənir, – bizmi Onu tək qoyub qaçacağıq?

Əbu Bəkir eyni zamanda səhabələrin də ürəyinə su səpir, çünki dedikləri ilə hislərə tərcüman olur, sanki, onların qəlbini oxuyurdu.

Urvə gözləmədiyi bu çıxış qarşısında çaşıb qalır. Ancaq səs sahibini tanımır, çünki səhabələr üzünü də  örtmüşdü. Səsin gəldiyi tərəfə dönür və:

–Bu kimdir? – soruşur.

–Əbu Bəkir, – deyir ətrafındakılar.

Əbu Bəkir adını eşidən Urvə duruxur. Öldürdüyü adamın diyətini (qan pulunu) ödəyərkən Hz.Əbu Bəkirdən yardım istədiyini xatırlayır. Çünki o gün ən yaxın dostları belə ona ancaq iki və ya üç dəvə yardım etdikləri halda, Hz.Əbu Bəkir on dəvə ilə əlindən tutmuş və onu böyük bir bəladan qurtarmışdı. Buna görə dönür və:

– Allaha and olsun ki, – deyir, – mənə etdiyin o yaxşılığın olmasa idi, sənin cavabını verərdim!

Bir şey də əshabın diqqətindən qaçmamışdı; belə ki, Urvə hər dəfə söhbət əsnasında əl uzadaraq Allah Rəsulunun saqqalını sığallamağa çalışırdı. Xəndək günü İslamı qəbul etmiş Muğirə ibn Şubə^[10] əli qılıncın tiyəsində Allah Rəsulunun hüzurunda keşikdə durmuşdu. Hər əl uzatma cəhdində qılıncının tiyəsi ilə Urvənin əlinə vurub:

– Bu qılınc qarnına işləmədən Rəsulullahın saqqalına toxunmaqdan əl çək! Çünki Ona bir müşrik əli toxuna bilməz, – deyir.

Hər hərəkətinin cavabında Hz. Muğirədən eyni xəbərdarlığı eşitməsi Urvəni hövsələdən çıxarır:

– Nə qədər də kobud adamsan, – deyir.  Sonra da üzünü Allah Rəsuluna tutub:

– Mənim günümə bax! Əshabından mənə bu əziyyəti verən kimdir? – deyə soruşur, –  vallah, zənn etmirəm ki, aranızda ondan kobud və şərli adam olsun!

Allah Rəsulu (s.ə.s.) təbəssüm edir. Sanki, Urvəyə dünənki dostunun bu gün hansı səviyyəyə çatdığını göstərərək:

– Bu, qardaşın oğlu Muğirə ibn Şubədir, – buyurur.

Muğirəni tanımamaq olardı?! Ərəbistan yarmadasında zəka və ağılca onun tayı-bərabəri yox idi. Bir insan bu qədər dəyişə bilərdimi? Əvvəlcə çaşqınlıq və heyranlıqla onu süzür, sonra da:

– Saqif qəbiləsi ilə aramızdakı düşmənçiliyi sonsuza qədər böyüdən sən deyildinmi? – deyir.

Bunu o, söz altında qalmamaq, cavab vermək üçün deyirdi. Əslində, onun belə hədsiz və sürətli dəyişməsi Urvəni sarsıtmışdı. O, təkcə Hz.Muğirə yox, bütün əshabın hal və davranışlarını süzür, insanlıq yolunda qazanılan səviyyəni heyranlıqla seyr edirdi. Rəsulullahın (s.ə.s.) ağzından çıxan hər kəlməni diqqətlə dinləyirdilər! Bir işin görüləməsini işarə edəndə onu yerinə yetirmək üçün bir-biri ilə yarışır, dəstamaz almaq istəyəndə də əlinə su tökmək üçün hamısı birdən irəli atılırdı.

Mübarək saç tellərini belə yerə salmamaq üçün etina göstərir, əzəmətindən camalına iti nəzərlərlə baxa bilmirdilər. Onun hüzurunda ədəb və həyadan ehtiyac olmadıqca susur, ehtiyac olduğunda isə ədəb-ərkanla danışırdılar.

Nəhayət, sözhbət uzanmış və Allah Rəsulu Büdeyləyə söylədiklərini Urvəyə də təkrarlamışdı. Məqsədi kimləsə döyüşüb qan tökmək deyil, sülh şəraitində əshabı ilə ümrə etmək idi!

Urvənin şərhi

Əshabın yüksək əhvali-ruhiyyəsi Urvəyə yaman təsir etmişdi. Qureyşin yanına dönən kimi:

– Ey qövmüm, – deyə sözə başlayır. Mənzərəni yaxşı anlamış, aldığı nəfəsə diqqət yetirmişdi. Sözün sehrindən çox müsəlmanların davarnış və qətiyyəti əritmişdi onu, – bu  günə qədər mən Kisra, Qeyser və Nəcaşi kimi neçə-neçə şahların yanına elçi kimi getdim, ancaq vallah, itaət məsələsində Məhəmmədin əshabı kimi həssas və sədaqətli toplum görmədim. Vallah, mən heç bir məlikin Məhəmməd qədər təzim görməsinə şahid olmadım. Halbuki O, heç məlik də deyil! Allaha and olsun ki, nə vaxt yerə tüpürsə, tüpürcək yerə düşməmiş səhabələrindən biri ovcunu açıb onu havada qapır və üz-gözünə sürtür. Nə əmr etsə, onu yerinə yetirmək üçün elə cumurlar ki, hətta bir-birlərini də əzirlər. Onun dəstəmaz suyundan bir damcı almaq üçün az qala bir-biri ilə dava edirlər. Saçının tək bir telinin belə yerə düşməməsi üçün daima diqqət göstərirlər. O danışan zaman heç kəsdən də səs çıxmır. Ona olan ehtiramdan üzünə belə baxa bilmirlər. Heç kəs izin almadan Onun yanında danışmır. O, izin versə, danışar, verməsə, səslərini belə çıxarmazlar!

Sizə, həqiqətən, ağıllı bir təklif edir, gəlin Onu qəbul edin. Mən onları çox yaxşı araşdırdım. Bunu bilin ki, qılıncdan başqa bir yol tapmasanız, sizə qarşı ölənə qədər vuruşacaqlar! Mən elə bir camaat gördüm ki, rəhbərlərinin Beytullaha ziyarətini əngəlləsəniz, başlarına nə gələcəyini heç düşünməzlər. Onun yanında gördüyüm qadınlar belə Onun uğrunda canlarını vermədikcə, sizə təslim etməzlər! Buna görə də yaxşı düşünün və qərarınızı verin!

Ey qövmüm! Mən sizə xəbərdarlıq edib sadəcə xatırladıram, gəlin sizə verilən bu təklifi qəbul edin! Əks təqdirdə özləri ilə qurbanlıqlarını götürüb şanlarına yaraşan ucalıqla Kəbəyə təzim edib ziyarətə gələn və bunu etdikdən sonra çıxıb gedəcəyini bildirən bir adamı geri qaytarmaqla başqalarının da dəstəyini itirəcəyinizdən qorxuram.

Göründüyü kimi, Urvə, həqiqətən də, yaman təsirlənmiş, qövmünə müraciəti də bir o qədər təsirli idi. Fikirlər haçalanır. Öncə məclisə dərin səssizlik çökür. Sonra bir səs bu səssizliyi pozur:

– Belə danışma, ey Əba Yafur! Həm də gör səndən başqası belə danışırmı? Ancaq biz heç bir halda bu il Onu qəbul edə bilmərik. Bəlkə, gələcək illərdə gələ bilər!