Xronologiya

Tarix: 23.05.2013 | Bu məqalə 2. 508 dəfə oxunub.

Məkkə dövrü
569	“Fil” hadisəsi baş verir və Əbrəhənin ordusu Məkkə yaxınlığında yerlə-yeksan olur. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), (“Fil” hadisəsindən 52 gün sonra)  h.ö. rəbiül-əvvəl ayının 12-də bazar ertəsi anadan olur. Süd anası Həliməyə verilir.
574	Süd anası tərəfindən Məkkəyə gətrilərək anası Əminəyə təslim edilir.
575	Peyğəmbərimizin anası Hz. Əminə Əbvada vəfat edlincə dayəsi Ümmü Əymən Onu Məkkəyə gətirərək babası Əbdülmütəllibə təslim edir.
577	Babası Ədülmətəllib vəfat edir. Ölmədən öncə oğlu Əbu Talibə Onu himayə edib böyütməsini  vəsiyyət edir.
578	Əmisi Əbu Taliblə birlikdə ticarət karvanı ilə Suriyaya gedir.
589	“Ficar” müharibələri və Hilfül-füdül sülh müqaviləsində iştirak edir.
594	Hz. Xədicənin ticarət karvanına başçılıq edərək Busra şəhərinə gedir. Hz. Xədicə ilə evlənir.
605	Qureyş Kəbəni təmir edir, Peyğəmbərimiz də Həcərül-Əsvədin yerinə yerləşdirilməsi məsələsində hakimlik edir.
610	Nur dağında, Hira mağarasında ikən ilk vəhy gəlir; “Ələq” surəsinin ilk beş ayəsi nazil olur. (27 ramazan)
613	“Müddəsir” surəsi nazil olmağa başlayır. Açıq dəvət Allah-Təala tərəfindən əmr olunur. Bu məqsədlə yaxın qohum-əqrabasını İslama dəvət etməyə başlayır.
614	Müşriklərin zəif müsəlmanlara təzyiq və işgəncələri başlayır.
615	Həbəşistana ilk hicrət. (12 Nəfərlik heyət Həbəşistana hicrət edir.)
616	Hz. Həmzə və Hz. Ömər müsəlman olur. Müsəlmanlar Darul-Ərqamdan çıxaraq açıq təbliğə başlayırlar. Həbəşistana ikinci hicrət. Cəfər ibn Əbu Talibin başçılığında 106 nəfərlik köç karvanı hicrət məqsədi ilə Məkkədən ayrılır. Şəqqül-Qəmər möcüzəsi baş verir. Qureyşin Hz. Məhəmmədə (s.ə.s.) təzyiqləri artınca Haşimoğulları və Mütəlliboğulları Onu (s.ə.s.) qorumaq və müdafiə etmək məqsədi ilə Əbu Talibin məhəlləsində toplaşır. Müşriklər onların müqavimətinə qarşı sosial-iqtisadi baykot başladır.
619	Boykot sona çatır
620	“Hüzn ili”. Əbu Talib və Hz. Xədicə vəfat  edir. Peyğəmbərimiz Sevda binti Zəma ilə evlənir. (Ramazan). Zeyd ibn Harisə ilə birlikdə Məkkədən ayrılaraq təbliğ üçün Taif şəhərinə gedir. Rəsulullah Mutim ibn Ədiyin himayədarlığında Məkkəyə geri dönür.(Şəvval ayı) Cinlərdən bir heyət müsəlmanlığı qəbul edir Həc vaxtı Mədinənin Xəzrəc qəbiləsindən altı nəfərlik bir heyət Hz. Peyğəmbərlə (s.ə.s.) Əqabə deyilən yerdə gizlicə görüşdükdən sonra müsəlman olur. (Zilhiccə).
621	İsra və merac hadisəsi baş verir. Beş vaxt namaz fərz olur  (27 rəcəb). Birinci Əqabə beyəti gerçəkləşir. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) İslam dinini təbliğ etmək üçün Musab ibn Ümeyri Yəsribə (Mədinəyə) göndərir. (Zilhiccə).
622	İkinci Əqabə Beyəti. Rəsulullah Mədinəyə dəvət olunur.(Zilhiccə).
Mədinə dövrü
1/622	Müsəlmanlar İkinci Əqabə beyətindən sonra Mədinəyə hicrət etməyə başlayır. (Məhərrəm). Məkkə müşrikləri Darün-nədvədə yığıncaq keçirərək Hz. Peyğəmbəri öldürmək üçün qərar alırlar. (26 səfər). Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) Hz. Əbu Bəkirlə birlikdə Məkkədən ayrılaraq Sevr mağarasına sığınır. (26 səfər). Sevr mağarasından ayrılaraq Mədinəyə tərəf yola çıxırlar. (1 Rəbiül-əvvəl). Mədinə yaxınlığındakı Quba qəsəbəsinə çatırlar.(8 rəbiül-əvvəl). İslamiyyətdə ilk bünövrəsi qoyulan bina Quba məscidi inşa edilir. (Rəbiül-əvvəl). Rəsulullah (s.ə.s.) Quba qəsəbəsində ayrılır. Yol üstündə Ranunə vadisində ilk cümə namazını qıldırır. Həmin gün Mədinəyə gəlib çatır. Əbu Əyyub Əl-Ənsarinin evinə yerləşir.(12 rəbiül-əvvəl). Məscidi-Nəbəvinin (Peyğəmbər məscidinin) və Hücreyi-Səadətin inşaatına başlanılır. (Təxminən səkkiz ay davam etmişdir.) Namaza çağırış üçün əzan oxumaq qərarı verilir. Ənsarın ilk müsəlmanlarından olan Əsad ibn Zürarə vəfat edir. Mühacirlərdən ilk uşaq – Abdullah ibn Zübeyr dünyaya gəlir.
1/623	Mühacirlərlə ənsar arasında qardaşlıq bağı qurulur (müahətə). “Mədinə məqaviləsi”, ilk konstitutsiya qəbul edilir. Mədinə şəhər dövlətinin sərhədləri təyin edilir. Düşmənlə lazım gələndə silahlı mübarizə aparmağa icazə verən ayə nazil olur. Hz. Həmzə başçılığında  Seyfül-bəhr səriyyəsi gerçəkləşir.(Ramazan ayı) Peyğəmbərimiz Hz. Aişə anamızla evlənir.(Şəvval). Məscidi-Nəbəvinin inşası başa çatır. Sad ibn Əbu Vəqqas Hərrar səriyyəsinə başçılıq edir.(Zilqadə) Mədinə şəhərində müsəlmanlar tərəfindən alış-veriş və bazar yeri qurulur. Məscidi-Nəbəvinin içində  Suffə məktəbi təşkil olunur.
2/623	Əbva (Vəddan) qəzvəsi (Səfər ayı) Buvat qəzvəsi Birinci Bədir (Səfəvan) qəzvəsi Üşeyrə (Zül-üşeyrə) qəzvəsi
2/624	Abdullah ibn Cəhşin başçılığında Bətni-Nəhlə səriyyəsi (Rəcəb ayı) Qiblənin dəyişməsi. Qiblə Məscidül-Əqsada istiqamətindən (Qüdsdən )Kəbəyə-Məkkə istiqamətinə çevrilir. Oruc və zəkat fərz olur. (Şaban). Təravih namazı qılınmağa başlanır. (1 ramazan). Bədir qəzvəsi (17 ramazan). “Ənfal” surəsi nazil olur. Peyğəmbərimizin qızı Hz. Rüqəyya vəfat edir. (Ramazan). Fitr sədəqəsinin (fitrə) verilməsi əmr edilir. (Ramazan). İlk Ramazan bayramı qarşılanır və bayram namazı qılınır. (1 şəvval). Bəni Qaynuqa Qəzvəsi (Şəvval). Hz. Əli ilə hz. Fatimə anamız evlənir. (Zilqadə-zilhiccə) Səvik qəzvəsi (5 zilhiccə) İlk Qurban bayramı (10 zilhiccə). Mühacirlərdən Osman ibn Məzunun vəfatı ilə Cənnətül-baqinin ərazisi qəbristanlıq yeri olaraq təyin edilir.
3/624	İslamın amansız düşməni  Kab ibn Əşrəf öldürülür. Qatafan qəzvəsi (Rəbiül-əvvəl) Bəhran (Bəni-Süleym) qəzvəsi Hz. Osman (r.a.) Peyğəmbərimizin qızı Ümmü Gülsüm ilə evlənir
3/625	Hz. Həsən Əfəndimiz dünyaya gəlir. (Şaban və ya  ramazan ayı). Uhud qəzvəsi (7 və ya 11 şəvval). Hamraul-Əsəd qəzvəsi (Mədinədən çıxış, 8 və ya 12 şəvval). Miras haqqında hökmlər nazil olur Çoxevlilik qadağan edilir Bəni-Əsəd səriyyəsi
4/625	Rəci faciəsi (Mərsəd ibn Əbu Mərsəd səriyyəsi) (Səfər ayı) Bi’ri-məunə faciəsi Bəni-Nadir qəzvəsi Hz. Peyğəmbərin xanımı Zeynəb binti Hüzeymə vəfat edir.
4/626	Bəni-Əbs heyəti Mədinəyə gələrək müsəlman olur. Hz. Hüseyn Əfəndimiz anadan olur. (5 şaban) Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) həyat yoldaşı vəfat edərək yetim uşaqlarıyla baş-başa qalan Ümmü Sələmə validəmizlə nikahlanır. Bədrül-Məvid (Kiçik və ya İkinci Bədir) qəzvəsi Hz. Əlinin (r.a.) anası Fatimə binti Əsəd vəfat edir.
5/626	Zatür-riqa qəzvəsi Düşmən təhlükəsi ilə qarşı-qarşıya qaldıqda qorxu namazı qılına bilir deyə ayə nazil olur Dümətül-cəndəl qəzvəsi Mədinə əhalisi ay tutulmasına şahid olur. Hz. Peyğəmbər xüsuf  namazı qıldırır Müsəlman olan 400 nəfərlik Müzeynə heyəti Mədinəyə gəlir.
5/627	Bəni-Müstəliq qəzvəsi Hz. Peyğəmbər Cüveyriyə binti Haris ilə evlənir. İfk hadisəsi (Hz. Aişə anamıza münafiqlər tərəfindən iftira atılır.) Mədinədə əhali siyahıya alınır. (Şəvval). Xəndək (Əhzab) Qəzvəsi (Şəvval ayı) Peyğəmbərimiz Zeynəb binti Cəhş ilə evlənir. Övladlıq götürməyi qadağan edən ayələr (Əhzəb surəsi, 33/4-5)  nazil olur. Bəni Qüreyzə qəzvəsi Sad ibn Muaz vəfat edir. Qadınların örtünməsi əmr edilir. Əhali ikinici dəfə siyahıya alınır.
6/627	Bəni-Lihyân qəzvəsi Məhəmməd ibn  Məsləmə 10 nəfərlik dəstə ilə Zül-qassa səriyyəsinə başçılıq edir. Sahabələr şəhid olur. Rəsulullah Əbu Übəydə ibn Cərrahın başçılıq etdiyi ikinci heyəti göndərir. Zeyd ibn Harisənin Bəni-Süleym səriyyəsi Zeyd ibn Harisənin Vadil-qura səriyyəsi
6/628	Rəsulullah (s.ə.s.) Əbdürrəhman ibn Avfı Bəni-Kəlbə göndərir Zeyd ibn Harisənin Mədyən səriyyəsi Hz. Əlinin Fədək səriyyəsi Zeyd ibn Harisənin  II Vadil-qura səriyyəsi Abdullah ibn Rəvahanın kəşfiyyat məqsədli Xeybər səriyyəsi Mədinədə quraqlıq baş verir. Peyğəmbərimiz yağmur duası edir. Günəş tutulur və Peyğəmbər Əfəndimiz küsuf namazı qıldırır. Zəlzələ baş verir Peyğəmbərimiz Həbişistanda hicrətdə yaşayan, Məkkəlilərin lideri Əbu Süfyanın qızı Ümmü Həbibə Validəmiz ilə nikahlanır. Ümrə səfəri (Zilqadə). Hz. Peyğəmbər, anası Əminənin Əbvədəki qəbrini ziyarət edir. Hüdeybiyyədə çadır qurulur. Qureyş elçi olaraq göndərilən Hz. Osmanı həbs edir. “Rizvan” beyəti (Zilqadə). Hüdeybiyyə sülh müqaviləsi bağlanır (Zilhiccə). “Fəth” surəsi nazil olur. Bəni-Hüzaa, Bəni-Əsləm və Bəni-Huşəni heyətləri Mədinəyə gələrək müsəlman olur.
7/628	Rasulullah (s.ə.s.), Bizans və Sasani imperatorları başda olmaqla ətrafdakı ölkələrin hökmdarlarına və qəbilə rəislərinə elçilər vasitəsi ilə İslama dəvət məktubları göndərir (Məhərrəm ayı) Misir Müqavqısı müxtəlif hədiyyələrlə birlikdə Mariyayı Peyğəmbərimizə (s.ə.s.) kəniz olaraq göndərir. Əbu Basir və yoldaşları Mədinə yaxınlığında düşərgə qurub güclənir. Peyğəmbərimizin kürəkəni Əbul-As müsəlman olur və xanımı Hz. Zəynəb ilə təkrar evlənir. Sərxoşluq verən içki qadağan olunur Xeybər qəzvəsi (Məhərrəm-səfər). Zeynəb binti Haris Hz. Peyğəmbəri zəhərləməyə təşəbbüs edir. Cəfər ibn Əbu Talib geridə qalan mühacirlərlə birlikdə Həbəşistandan Mədinəyə gəlir. Allah Rəsulu qıtlıq yaşayan Məkkəyə yardım göndərir Hz. Peyğəmbərin (s.ə.s.) süd anası Süveybə vefat edir. Yəmən valisi Bazan müsəlman olur Zatur-Riqa / Vədil-qura qəzvəsi Teymə yəhudiləri ilə sülh müqaviləsi bağlanır. Hz. Ömərin Türəbə səriyyəsi Hz. Əbu Bəkirin Nəcid səriyyəsi Bəşir ibn Sadın Fədək  Səriyyəsi
7/629	Qalib ibn Abdullahın Meyfaa səriyyəsi Ümrətul-qəza (Qəza ümrəsi) (Zilqadə). Peyğəmbərimizin Meymunə binti Haris ilə nikah bağlayır (Zilqaidə)
8/629	Xalid  ibn Vəlid, Əmr ibn As və Osman ibn Talha müsəlman olur. Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) qızı Zeynəb vəfat edir. Mutə döyüşü ( Məşhur sahabilər Zeyd ibn Harisə, Cəfər ibn Əbu Talib və Abdullah ibn Rəvaha şəhid olur. Xalid ibn Vəlid orduya komandirlik edir.) Amr ibn As Zatus-Səlasil səriyyəsinə başçılıq edir. Əbu Übeydə ibn Cərrahın Sifül-bəhr (Habat) səriyyəsi Bəni-Süleym və Bəni Qifar qəbilələri müsəlman olur Qureyşli müşriklər Hüdeybiyyə sülh müqaviləsini pozur Əbu Süfyanın sülh müqaviləsini yenidən bərpa etmə cəhdləri nəticəsiz qalır.
8/630	Hz. Peyğəmbər Məkkə fəthi üçün yola çıxır (13 ramazan) Məkkə fəthi (20 ramazan). Bəni-Məhzum qəbiləsi müsəlman olur. Hişam ibn As Yələmləmə , Xalid  ibn Səid Urənəyə; Xalid ibn Vəlid Nəhlədəki Uzza bütünü, Sad ibn Zeyd əl-Əşhəli Müşəlləldəki Mənat  bütünü , Amr ibn As Bəni-Hüzeylin Ruhatdakı Süva  bütünü , Tufeyl ibn Amr əd-Devsi Amr ibn Hümaməni Zülkəffeyn  bütlərini qırıb-dağıtmaq üçün göndərilir. Hüneyn qəzvəsi (Şəvval). Xalid ibn Vəlid Bəni-Cəzimə səriyyəsi. Bəni-Cəzimə İslama dəvət edilir Taif  qəzvəsi  (Şəvval). Hz. Peyğəmbər  Ciranədə Hüneyn qənimətlərini bölüşdürür. Hz. Peyğəmbər uşaq vaxtı ayrıldıqdan sonra ilk dəfə süd bacısı  Şeyma ilə görüşür. Rəsulullah Əfəndimiz ümrə ziyarətinə gedir (19 zilqadə). Mühacir ibn Əbu Ümeyyənin Səna səriyyəsi Ziyad ibn Ləbidin Hədrəmut səriyyəsi. Amr ibn As Oman məlikləri Ceyfər və Abd ibn Cülənda qardaşlarına elçi olaraq göndərilir. Əla ibn Hədrəmi Əbu Hüreyrə ilə birlikdə Bəhreyn canişini Münzir ibn Savaya elçi olaraq göndərilir. Peyğəmbərimizin kənizi Mariyadan oğlu İbrahim dünyaya gəlir Bəni-Sələbə, Bəni-Suda, Bəni-Baxilə, Bəni-Sümalə, Bəni-Cərm, Əhabiş, Bəni-Ak və Bəni-Hüzeyl heyətləri Mədinəyə gəlib müsəlman olur.
9/630	Hz. Peyğəmbər bəzi şəhər və qəbilələrə zəkat amilləri (yığanlar)  göndərir Abbad ibn Bişr Bəni Süleym və Bəni-Müzeynəyə, Rafi ibn Məkis əl-Cühəni Bəni Cüheynəyə, Dahhaq ibn Süfyan əl-Kilabi Bəni-Kilaba, Büsr ibn Süfyan əl-Kabi Bəni-Kaba, İbn Lütbiyyə əl-Əzdi Bəni-Zübyana, Malik ibn Nüveyrə Bəni-Hanzala ibn Malikə, Amr ibn As Fəzarəyə, Vəlid ibn Üqbə Bəni-Müstəliqə zəkat toplamaq üçün göndərilir. Üyeynə ibn Hısn Bəni-Təmim səriyyəsinə gedir və Bəni-Təmim qəbiləsi Mədinəyə gələrək müsəlman olur. Bəni-Əsəd qəbiləsindən gələn bir heyət Mədinəyə gələrək müsəlman olur. Əlqamə ibn Mücəzziz başçılığında ilk dəfə dəniz səfəri təşkil olunur. Hz. Əli (r.a.) Tay qəbiləsinin bütü Fülsü dağıdır. Üqqaşə ibn Mihsanın Bəni-Bəli və Bəni-Üzrəyə qarşı Cinab səriyyəsi. Hz. Peyğəmbər, Həbəş Nəcaşisi Ashəmənin vəfatını xəbər verir və qiyabi cənazə namazını qıldırır. (Rəcəb) İla və təxyir hadisəsi. Təbuk qəzvəsi (Rəcəb) Xalid ibn Vəlidin Dumətul-cəndəl lideri Uqaydir ibn Əbdülməlikə qarşı səriyyəsi. Hz. Peyğəmbər Uqaydır ilə müqavilə bağlayır. Cərba, Əzruh, Maqna, Eylə (Əqabə) və Təbuk əhalisini təmsil edən heyətlər Hz Peyğəmbərə gəlib sülh müqaviləsi bağlayır. Hz. Peyğəmbər Təbukdan Dihyə ibn Kəlb ilə Bizans İmperatoru İzakliyə ikinci dəfə İslama dəvət məktubu göndərir. Peyğəmbərimizin qızı Ümmü Gülsüm vəfat edir. Bəni-Üqayl, Bəni-Kəlb, Bəni-Kilab, Bəni-Tucib, Bəni-Qatafan, Bəni-Hanzala ibn Malik, Bəni-Quda, Bəli və Bəni-Bəhra heyətləri Mədinəyə gəlib müsəlman olur. Xristian Bəni-Təğlib qəbiləsi Mədinəyə gəlib müqavilə bağlayır. Kab ibn Züheyr müsəlman olur və Hz. Peyğəmbərin xirqəsini ona hədiyyə edir. Bəni-Sad ibn Bəkir qəbiləsi Dimam ibn Sələbəyi elçi olaraq Mədinəyə  göndərir və müsəlman olur. Bəni Cüzam heyəti Mədinəyə gəlib müsəlman olur. Hz. Peyğəmbər münafıqlərə aid Məscidi-Dirarı dağıtdırır. Himyar hökmdarları İslama dəvət edilir və onlar da müsəlman olurlar Bəni-Həmdan, Bəni-Fəzarə, Bəni-Mürrədən və Taifdəki Səqif qəbiləsindən bir heyət Mədinəyə gələrək müsəlman olur. Rəsulullah (s.ə.s.) Əbu Süfyan ilə Müğirə ibn Şubəni Lat bütünü qırmağa göndərir.
9/631	Münafiqlərin başbiləni Abdullah ibn Übeyy ibn Səlul ölür Hz. Əbu Bəkr həcc əmiri təyin edilir (Zilqadə- Zilhiccə/Mart). “Tövbə” surəsiylə nazil olan hökmlərini çatdırmaq üçün  Hz. Əli Məkkəyə göndərilir. Nəcran xristianlarından bir heyət Mədinəyə gəlir və Hz. Peyğəmbərlə  mübahələ etmədən çəkinərək sülh müqaviləsi bağlamağa razılaşırlar.
10/631	Xalid  ibn Vəlidin Nəcran səriyyəsi Bəni-Harisdən bir heyət Mədinəyə gələrək müsəlman olur Hz. Əlinin Yəmən səriyyəsi Bəni-Məzhic müsəlman olur. Cərir ibn Abdullah Zulxalasa bütünü və məbədini dağıtmağa göndərilir . Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)   bir Ramazanda Cəbrailə (ə.s) iki dəfə Quranı-Kərimi  ərz edir və iyirmi gün etiqafda qalır Bəni-Əzd, Əbna, Bəni-Tay, Bəni-Amir ibn Sasaa, Bəni-Kində, Bəni-Tucib, Bəni-  Rəhəviyyin, Bəni-Qafiq, Bəni Məhrə, Bəni-Hənifə, Bəni-Əns, Bəni-Murad, Bəni- Əbdülqeys, Bəni-Hilal, Bəni-Ruha və Bəni-Zübeydə heyətləri Mədinəyə gəlib müsəlman olur. Yalançı peyğəmbər Müseyləmə peyğəmbərliyini elan edir.
10/632	Peyğəmbərimizin kiçik oğlu İbrahimin vəfat edir (29 şəvval). Vida həcci üçün Rəsulullah (s.ə.s.) Mədinədən ayrılır (26 zilqadə). Vida xütbəsi (9 zilhiccə). Vida təvafı (14 zilhiccə). Bəni-Müharibdən bir heyət Mədinəyə gələrək müsəlman olur Yəmən Valisi Bazan vəfat edir. Hz. Peyğəmbər Yəmənə on bir vali təyin edir. “Nəsr” surəsi nazil olur (Zilhiccə). Hz. Peyğəmbərin cariyəsi (xanımı) Reyhanə binti Şəmun vəfat edir.
11/632	Mədinəyə  gələn ən son Bəni-Nəha heyəti müsəlman olur (15 məhərrəm). Üsamə ibn Zeyd Suriya istiqamətinə göndərilən ordunun sərkərdəsi təyin edilir Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.) şiddətli baş ağrısına və hümmaya tutulur (27 səfər). Peyğəmbərlik iddiasında olan Əsvəd əl-Ənsi öldürülür (8 rəbiül-əvvəl). Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.) vəfat edir (13 Rəbiül-əvvəl, bazar ertəsi). Rəsulullahın dəfn edilir (14 rəbiül-əvvəl, çərşənbə axşamı).
Xronologiyanı hazırlayarkən Dr. Casim Avcının “Peyğəmbərimizin xronolojik həyatı” və Rəşid Haylamazın “Əfəndimiz həyatı” əsərləri başda olmaqla və fərqli sirə mənbələrindən faydalanılmışdır.