Səhabələr

Həbəşistan Hicrətləri

Elçilər və Nəcaşi

Nəhayət, müsəlmanlar təkrarən Həbəşistana gəlmiş və yenə burada namazlarını rahat qılmağa, Quranı da maneəsiz oxumağa başlamışdılar. Çox keçməmiş, onların ardınca Qureyşin iki elçisi də qucaq dolusu hədiyyələrlə Həbəşistana gəlir. Məkkə böyüklərinin onlara başa saldıqları kimi, əvvəlcə bir-bir bütün din adamlarının və sarayda sözü keçən hər bir şəxsin yanına gedərək hədiyyələrini təqdim edirlər. Hədiyyə verdikləri hər bir adamdan hökmdarın hüzurunda onlara dəstək olmağı və bu ölkəyə gələn müsəlmanları vətənlərinə qaytarmaq məsələsində kömək etməyi xahiş edirdilər. Buna görə də, onlara belə deyirdilər: − Bizim qaçqın və səfeh gənclərimiz hazırda məlikin ölkəsinə sığınmışlar. Bunlar öz dinlərini tərk edən, amma sizin dininizi də qəbul etməyən, həm bizim, həm də sizin bilmədiyiniz yeni dinlə ortaya çıxan insanlardır. Biz hökmdarın da yanına gedib onları bizə təhvil verməsini xahiş edəcəyik. Sizdən rica edirik ki, bu məsələni onun hüzurunda açarkən bizi dəstəkləyib hökmdarın onlarla danışmasına imkan vermədən hamısını bizə təhvil verməsini təmin edəsiniz! Çünki Məkkənin gözü və qulağı bu hadisənin intizarındadır! Bu, hiyləgər bir yanaşma və özlərinə görə tələbləri də çox məsum idi. Hətta: “Öz ölkələrini bir-birinə qatıb ayrı-seçkilik saldıqları kifayət etmirmiş kimi, bir də gəlmiş, sizin ölkənizdə anarxiya törədəcəklər, övladlarınızı aldadıb dininizi pozmağa çalışacaq və nəticədə, sizin də hakimiyyətinizi sarsıdacaqlar” kimi ifadələrlə əsassız yalanları arxa-arxaya düzür və özlərini ürəyi yanan şəxslər kimi göstərməyə çalışırdılar. Buna görə də, kimə baş çəkirdilərsə: “Yaxşı, oldu. Kömək edərik!” − deyirdilər. Nəhayət, lazımi adamlarla görüşülmüş və növbə Nəcaşinin hədiyyələrini verib məsələni onun hüzurunda açmağa çatmışdı. Görüş üçün vaxt təyin edilir və həmin gün Nəcaşi Məkkə elçilərini qəbul edir. Salam və ehtiramdan sonra, Məkkə elçiləri Amr ibnül-As və Abdullah ibn Əbi Rəbia sözü əsas məsələyə gətirir. Onlar belə deyirlər: − Ey hökmdar! Eşitdik ki, aramızdan bəzi səfeh və nə etdiyini bilməyən gənclərimiz öz qövmlərinin dinini tərk edib sizin ölkənizə sığınmışlar. Halbuki onlar sizin dininizi də qəbul etməmiş, bizim də, sizin də bilmədiyiniz yeni din ortaya çıxarmışlar. Ulu babalarımızın və şərəf sahibi atalarımızın hörmətinə onları bizə təhvil verməyinizi tələb edirik. Çünki onların gözü bu gənclərin üstündədir, onlar nə etdiklərini də bilirlər və bu işin axırının hara kimi getdiyini də görürlər! Bunu Nəcaşiyə deyərkən Amr və Abdullahın gözləri bir tərəfdən də üzlərdəki ifadələri süzür və sonrakı gedişatı müəyyənləşdirməyə çalışırdı. Nəcaşinin simasındakı ifadələr elə də xoşlarına gəlməmiş­di: onları yetərincə dinləmədiyini və məsələyə qərəzlə baxdığını düşünürdülər. Ancaq məsələni bura qədər gətirdikləri halda bir nəticə əldə etməmiş geri qayıtmaq da istəmirdilər. Buna görə də ətrafda dayanmış din adamları və əyan-əşrəflə göz-gözə gəlməyə çalışır və onların da dəstəyini alaraq hökmdar “xeyr” demədən ağzından çıxacaq sözü “bəli”yə çevirməyə cəhd göstərirdilər. Bununla yanaşı, Nəcaşinin müsəlmanları hüzuruna çağırma ehtimalını da nəzərə alıb onlar haqqında əvvəlcədən bəzi məlumatlar verməyi və hökmdara bu şəkildə təsir etməyi də unutmamışdılar; müsəlmanların hər kəs kimi salam vermədiyini və hökmdarın hakimiyyətini qəbul etməyib ona səcdə etməyəcəklərini bildirirdilər. Məsələnin bu yerində əvvəlcədən görüşüb hədiyyə verdikləri adamlardan dəstək gəlməli idi və nəhayət, bir keşiş qabağa çıxıb: − Ey Məlik! Bu elçilər düz deyirlər! Qövmlərinin gözü bunların üstündədir. Ən yaxşısı, öz məsələlərini özləri həll etmələri üçün bu adamları təhvil verək, aparsınlar! − deyir. Bu vaxta qədər deyilənlərə sakitcə  qulaq asan Nəcaşi qəzəblənmişdi. Dövlət işi ciddiyyət tələb edirdi. Belə ki, iki dodaq arasından çıxan bir neçə cümlə ilə və sözügedən şəxsləri dinləmədən kiminsə haqqında hökm vermək ədalət prinsiplərinə uyğun gələ bilməzdi. Əgər belə olsa idi, məsum insanlar onun ölkəsini seçməz, başqa bir diyara sığınardılar. Ani bir reflekslə bunları deyir Nəcaşi: − Xeyr, vallah, olmaz! Bunları o adamlara əsla təslim edə bilmərəm! Bəzi insanlar başqa ölkələri deyil, gəlib mənim ölkəmdə qalmağı və mənim ədalətimi seçəcək,  mən də bu iki adamın sözü ilə onları təslim edəcəyəm? Mümkün deyil! Onları dinləməliyəm, əgər həqiqətən, bu iki adamın dediyi kimi bir vəziyyət varsa, o halda təslim edərəm. Amma vəziyyət zənn edildiyindən fərqlidirsə, belə olan təqdirdə mən onları qətiyyən təslim etmərəm və ölkəmdə rahatlıqla qalmaları üçün onlara daha çox imkan verər, öz inanclarını yaşamaq məsələsində  əlimdən gələn köməyi edərəm. Bir anda hər tərəf buza dönmüşdü. Məkkənin nümayəndələri nə niyyətlə gəlmiş, Nəcaşiyə təzyiq göstərmək üçün necə oyunlar oynamışdılar, amma bunların heç biri nəticə verməmişdi və hökmdar yenə də öz bildiyi kimi hərəkət edirdi. Amma dərhal geri çəkilmək də olmazdı. Bu arada Nəcaşi ölkəsinə sığınan müsəlmanları da hüzuruna dəvət etmiş və onları da dinləmək istəmişdi. Onsuz da baş verənlərdən xəbərdar olan möminlər Nəcaşinin dəvətini eşidincə öz aralarında danışmağa başlamışdılar: − Hüzuruna gedəndə ona nə deyəcəyik? − Allaha and olsun ki, bildiklərimizi və Rəsulullahın nələr olacağını əvvəlcədən görüb bizə dediklərini söyləyəcəyik! Müsəlmanlar artıq sarayda idilər və hər kəs nə olacağını gözləmə­yə başlamışdı. Gəlişlərində bir fərq vardı və bu, oradakıların da diqqətindən yayınmamışdı; müsəlmanlar salam verdilər, amma başqaları kimi hökmdarın hüzurunda baş əymədilər. Nəcaşi üzünü onlara tutur və bunları soruşmağa başlayır: − Ey camaat, deyin görüm, bura niyə gəlmisiniz? Vəziyyətiniz necədir və nəyə görə məni seçmisiniz? Halbuki siz nə ticarət əhlisiniz, nə də ölkəniz üçün məndən bir tələbiniz olub!  Zühur edən Nəbiniz kimdir və bu məsələnin əsli nədir? Həm də siz niyə mənə başqa adamlar kimi salam vermədiniz? Bir də Məryəm oğlu İsa haqqında siz nə düşünürsünüz? Həmçinin söyləyin görək, öz qövmünüzün dinini tərk edərək mənim və bu yerlərdəki hər hansı bir toplumun dininə daxil olmayan bu dini anlayışınız nədir?

 Cəfər ibn Əbi Talibin çıxışı

Bu vaxt Nəcaşi din xadimlərini də hüzuruna çağırmış və əsas kitablarını açıb qarşısına qoydurmuşdu. Görünür, dinlə bağlı İslamın gətirdiyi yeniliklərlə öz dini anlayışlarını müqayisə edəcək və bir nəticə əldə etməyə çalışacaqdı. Buna görə də, elə cavab verilməli idi ki, məsələni tamamilə əhatə etsin! Qısa sükutdan sonra Cəfər ibn Əbi Talib müsəlmanların arasından irəli atılır və əvvəlcə: − Ey Məlik! Biz səni Allah Rəsulunun salamı ilə salamladıq ki, bu salam həmçinin cənnət əhlinin salamıdır. Biz bununla mənəvi aləmimizdə yeni həyat tapırıq. Baş əymək məsələsinə gəlincə, biz ancaq Allaha səcdə edər, Ondan başqasına səcdə etməkdən yenə Ona sığınarıq, − deyərək iki əsas məsələyə aydınlıq gətirir. Sonra sözün məcrasını dəyişərək Məlikdən: − Bu elçilərdən üç sual soruşmağınızı istəyirəm, − xahişini edir. − Elə isə söyləyin, − deyir Nəcaşi. − Biz sahiblərinin əlindən qaçmış qullarıq ki, bunlar bizi sahib­lərimizə təslim etmək üçün gəlmişlər? Bu, gözlənilməz çıxış idi və Nəcaşi elçilərə tərəf dönərək: − Ey Amr, bunlar qullar idimi? − deyə soruşur. Öldürmək istəsələr də, igidin haqqını vermək lazım idi. İstəməsələr də cavab verirlər: − Xeyr, əksinə, onlar izzətli və şərəfli adamlardır, − deyirlər. Birinci mərhələ yerinə düşmüşdü. Hz. Cəfər ikinci sualını verir: − Ey Məlik, ondan soruşa bilərsinizmi ki, biz haqsız yerə qan töküb qisasdan qaçmış adamlarıq ki, bunlar ədaləti təmin etmək üçün bizi geri qaytarmaq istəyirlər? Görünür, Hz. Cəfər ər meydanında sözləri silaha çevirmiş, bir cəng alovu yandırmışdı. Necə olsa da, sözün sehrli bir gücü vardı və bundan istifadə etmək istəyirdi. Sözlər qarşısıalınmaz silaha çevrilir və küfrlə qurulan qalaları bir-bir dağıdırdı. Nəcaşi yenə elçilərə tərəf dönüb soruşur: − Bunlar nahaq yerə bir canamı qıydılar? − Xeyr, bircə damla da qan axıtmayıblar, − deyir Amr. Əsl fəzilət düşmənin belə təqdir etmək məcburiyyətində qaldığı fəzilət deyildimi? İndi növbə axırıncı suala çatmışdı: − Ey Məlik, bunlara deyərsinizmi, biz insanların mallarını qəsb etmiş adamlarıq ki, onlar gəlib bizdən bunların hesabını soruşur, “ələ keçirdiyimiz” malları tələb edirlər? Məlikin gözləri yenə elçilərə zillənmişdi. Heç kimə qıymamış, namusa göz dikməmiş və sahiblərinə üsyan etməmiş bu adamlardan nə istəyirdilər? Buna görə də Nəcaşi Cəfərin axırıncı sualını Amra istiqamətləndirərkən üslubunu dəyişdirir və belə deyir: − Əgər bunların sizə bir borcu varsa, onu mən öz öhdəmə götürürəm! Elçilər üçün iş hələ başlanğıcda nəzarətdən çıxırdı. Buna görə ye­nə doğru danışmaq lazım idi və Amr: − Heç bir borcları yoxdur, − deyə cavab verir. Bu dəfə sual vermək növbəsi məlikdə idi: − Elə isə siz bu adamlardan nə istəyirsiniz? Bu sual hüzurdakı sükutu daha da dərinləşdirir. Bir cavab var idi, Amr da onu dilə gətirir: − Əvvəllər biz eyni dinə inanır və bir inanc ətrafında bütünləşirdik. İndi isə onlar bu birliyi tərk etdilər və biz də onların ardınca düşdük. Növbə indi əsas məsələyə gəlib çatmışdı. Hökmdar Hz. Cəfərə tərəf dönüb: − Bu günə kimi inandığınız dini anlayış nə idi və indi necə bir dinə inanırsınız?− deyə soruşur. Hz. Cəfər: − Ey Məlik! Biz əvvəllər şeytanın əlində oyuncağa çevrilmiş cahil bir camaat idik, bütlərə sitayiş edər və ölü əti yeyərdik. Hər cür pozğunluğu edər, qohum-əqrəba haqqına riayət etməz, qonşuluq haqlarını da heçə sayardıq. Aramızda kim güclü idisə, o, zəif və gücsüz olanı əzər və yazığı gəlməzdi. Bu vaxt Allah aramızdan nəsil-nəcabətini tanıdığımız, dürüst və etibarlı olduğunu bildiyimiz, əmanətə riayət etməkdə həssaslığını müşahidə etdiyimiz, iffəti dillərə dastan olan bir Peyğəmbər göndərdi; bizi Allaha, Onu bir və tək qəbul etməyə, Ondan başqasına ibadət etməməyə, dədə-babalarımızdan qalan bu adəti davam etdirməməyə, yəni öz əllərimizlə daş və torpaqdan düzəldib  sitayiş etdiyimiz bütlərə ibadət etməməyə çağırdı. Həmçinin O, bizi düz danışmağa, əmanətə riayət edərək verilən sözü yerinə yetirməyə, qohum-əqrəba ilə münasibətləri gücləndirib bir-birimizə baş çəkməyə və qonşularımızla yaxşı keçinib yaxın olmağa dəvət edərək bizə bunları əmr etdi. Bununla birlikdə, bizə hər cür haramdan uzaq olmağı əmr etdi, qan tökməyi, hər cür pozğunluğa bulaşmağı, qeybət edib yalan danışmağı,  malı yeməyi, namusu və iffəti ilə yaşayan qadınlara böhtan atmağı bizə qadağan etdi. Həmçinin bir və tək olan Allaha ibadət etməyimizi, Ona heç bir şeyi şərik qoşmamağımızı, namaz qılıb oruc tutmağımızı və zəkat verməyimizi əmr etdi. Biz də Onun dediklərini qəbul edərək Ona iman gətirib Onu təsdiq etdik. Onun Allahdan bizə gətirdiklərinin ardınca gedib bir olan Allaha ibadət etməyə və heç bir şeyi Ona bərabər tutmamağa başladıq. Artıq biz Onun haram saydı­­ğı­­­­­­nı haram hesab edir, halal elan etdiyini də halal bilirik. Bundan sonra qövmümüz bizə qarşı böyük mübarizəyə, davamlı düşmənçiliyə başladı. Bizi hər cür işgəncələrə məruz qoyub dinimizdən döndərərək  Allaha üz tutmağımıza mane olaraq hər cür harama yenidən başlamağımızı tələb etdi. Bizi yenidən əldəqayırma bütlərin arxasınca aparmaq üçün əllərindən gələn hər cür pisliyi bizə rəva gördülər. Buna görə də daha çox işgəncə verməyə başlayanda, zülm həddini aşanda və dinimizlə aramıza girməyə çalışanda biz də sənin məmləkətinə sığındıq. Başqa ölkələr içindən səni seçdik, bura gəldik. Sənin yurdunda qalmağa üstünlük verdik və sənin hüzurunda zülm görməmək  ümidilə ədalətinə sığındıq, ey Məlik, − deyir. Hz. Cəfərin baş verən hadisələri xülasə edən bu müxtəsər bəyanı­nın ardınca Nəcaşi dərhal: − Onun Allahdan gətirdiklərindən heç yanınızda varmı? − deyə soruşur. Görünür, artıq maya tutmuşdu və Nəcaşi ilk işarəni vermişdi. Hz. Cəfər həyəcanla yenidən irəli çıxıb: − Bəli, var, − deyir. − Ondan mənə də oxuyarsanmı? − deyə soruşanda Hz. Cəfər “Məryəm” surəsinin əvvəlindən oxumağa başlayır. İnsanın iliklərinə işləyən ilahi sözlər idi bunlar... Bu vaxt hamının diqqətini Nəcaşinin yanaqlarından süzülən göz yaşları cəlb edir... Nəcaşi ilə yanaşı, məclisdəki din adamlarının da gözləri yaşarır! Saqqallar göz yaşları ilə islanmış, qarşılarındakı kitabların səhifələrinə göz bulaqlarından damcılar yağmağa başlamışdı. Bir yerə gəlincə Nəcaşi müdaxilə edir: − Vallah, bu sözlər və İsaya gələnlər − hər ikisi eyni aydınlıqdan qaynaqlanan nurun hissələridir və bəlli ki, eyni çıraqdan qaynaqlanır. Dediklərinizin hamısı doğrudur, siz də doğru söyləyirsiniz,  Peyğəmbəriniz də  doğru sözlü və mötəbər insandır. Sonra da Qureyşin o iki elçisinə tərəf dönür: − Haydı,  siz də gəldiyiniz yerə qayıdın! Allaha and olsun ki, bunları sizə qətiyyən təslim etməyəcəyəm, − deyir. Elçilər sarsılmışdı, məclisdəki alim və rahiblər, vəzir-vüzəra heyrət içində idilər. Əlacsız qalan elçilər boynubükük hüzurdan çıxırlar. Ancaq bu qədər asan geri çəkiləsi deyildilər. Dəstək almaq üçün hökmdarın qərarından məmnun olmayan adamlar tapmaq elə də çətin görünmürdü. Vəziyyəti nəzərə alan Amr ibnül-As üzünü yoldaşına tutur: − Vallah, mən sabah ortaya elə şeylər qoyacağam ki, onunla buradakıların kökünü təmizləyəcəyəm, − dedi. Abdullah ibn Əbi Rabia daha ehtiyatlı idi: − Ehtiyac yoxdur! Heç bir şey eləmə! Onlar bizə nə qədər müxalif olsalar da, yenə də bizim qohumlarımızdır, − deyə cavab verir. Bir qədər də öz aralarında danışdıqdan sonra  qərara gəldilər ki, ertəsi gün yenə hökmdarın hüzuruna getsinlər. Ertəsi gün səhər yenə mərasim başlamış, iki elçi Nəcaşinin hüzuruna gəlmişdi. İlk fürsətdə Amr ibnül-As irəli çıxır və: − Ey Məlik! Bu adamlar Məryəm oğlu İsa haqqında çox böyük yalanlar danışır! Onlar üçün ortaya atılan hər bir şübhə yeni bir ümid idi... Bu torpağın sakinləri üçün Hz. İsa hər şey demək idi. Bir anda beyinlərdə suallar doğur; “Görəsən, müsəlmanlar Hz. İsa haqqında nə deyirdilər?” Hamının yanında ortaya atılan bu fikrə elə orada − hər kəsin gözü qarşısında aydınlıq gətirilməli idi. Buna görə də Nəcaşi xəbər göndərib müsəlmanları hüzuruna dəvət edir və saraya daxil olan kimi Nəcaşi soruşur: − Siz Məryəm oğlu İsa haqqında nə deyirsiniz? Məsələni izah etmək vəzifəsi yenə Hz. Cəfər ibn Əbi Talibin üzərinə düşmüşdü. İrəli çıxır və: − Rəsulullahın bizə öyrətdiklərini deyirik; şübhəsiz ki, İsa Allahın qulu və insanlara göndərdiyi elçisi, Öz ruhundan bir hissə, namus və iffət sahibi Hz. Məryəmə bəxş etdiyi bir kəlməsi idi, − deyir. Bu, Nəcaşinin də gözlədiyi bir cavab idi. Həyəcanla yerindən qalxır, əlinə bir əsa götürür və onunla yerdə bir xətt çəkir. Sonra da: − Vallah, Məryəm oğlu İsa haqqında sənin dediklərinlə bizim bildiklərimiz arasında bu xətt qədər də fərq yoxdur, − deyir. Bu sözü hökmdardan eşidən bəzi din adamları yerlərində donquldanmağa və narazılıqlarını dilə gətirməyə başlamışdılar. Buna baxmayaraq, Nəcaşi Hz. Cəfərə və yoldaşlarına tərəf dönüb bunları deyir: − Allaha and olsun ki, sizə tələ qurub sizinlə pis rəftar edənlərin şərindən arxayın olaraq ölkəmdə qala bilərsiniz. Sizə pis gözlə baxan qarşısında məni görəcək! Sizə pis gözlə baxan qarşısında məni görəcək! Sizə pis gözlə baxan qarşısında məni görəcək! And olsun ki, sizlərdən birinin başı ağrıyacaqsa, dağlar qədər qızılım da olsa, yenə onu istəmərəm! Nəcaşi bunları deyib vəzirlərinə tərəf dönür. Görünür, hələ deyiləsi sözləri vardı. Könül toxluğu ilə “Bunlar burada olduğu müddətdə mənə təzyiq göstərər və adil qərar verə bilmərəm” deyirmiş kimi belə dedi: − Bu adamların gətirdiyi hədiyyələri də özlərinə qaytarın, mənim onlara ehtiyacım yoxdur. Vallah, Allah bu səltənəti mənə verərkən rüşvət almadı ki, mən də onlardan bu rüşvəti qəbul edim! Bu, Qureyşə ən böyük zərbə idi. Saraydan çıxarkən elçilərin pərişan halı yerişlərinə də təsir etmiş, qarşılaşdıqları rəftar, sanki, bellərini bükmüşdü. Nə gözləyirdilər – nə ilə qarşılaşmışdılar?! Bundan sonra Həbəşistan müsəlmanlar üçün təhlükəsiz bir diyar idi: namazlarını rahatlıqla qılır, Quranı açıq-aşkar oxuyur və İslamla bağlı gələn yeni bəyanları öz aralarında maneəsiz bölüşə bilirdilər. Hətta bir müddət sonra Nəcaşinin ölkəsinə hücum olacaq və müsəlmanlar da bu hadisədən narahatlıq keçirəcəkdi. Bu vaxt Nəcaşiyə dua üçün əllər açılacaq və onun qalib gəlib yenidən əmin-amanlığı davam etdirə bilməsi üçün mənəvi dəstək təmin olunacaqdı. Nəhayət, bu müharibədə Nəcaşinin qalib gəldiyini eşidən Həbəşistan mühacirləri böyük sevinc yaşayacaq və onlara bu imkanı yenidən nəsib edən Allaha şükür edəcəkdilər.[10] Həbəşistandan gözəl xəbərlər Bəşər səyahəti Həbəşistanda da davam edirdi. Burada vəfat edib əbədi aləmə köçənlər olduğu kimi, dünyaya yeni gələnlər də var idi. Demək olar ki, hər gün orada da yeni hadisələr olur və bunlar Məkkəyə də gəlib çatırdı. Xatib ibn Harisin bu qərib diyarda Məhəmməd və Haris adlı iki övladı olmuşdu. Çox  keçmədən  Xatibin vəfat  xəbəri Məkkəyə çatmışdı.[11] Digər ölüm xəbəri də Muttalib ibn Əzhər və Tuleyb ibn Əzhər qardaşlarından gəlmişdi; Abdurrahman ibn Avfın əmisi oğlanları olan hər iki səhabə Həbəşistanda vəfat etmiş və İslamdan bir nişanə olaraq burada qalmışdılar.[12] Həbəşistan müsəlman ailədən yeni bir nəslin qol-budaq atmasına də şahid olurdu. Xatibdən sonra Səlit ibn Amr və Fatimə binti  Əlqamə ailəsindən həm də atanın adını daşıyan Səlit dünyaya gəlmişdi.[13] İbn Amr ailəsinə ikinci müjdə Səlitin bacısı və Əbu Huzeyfənin həyat yoldaşı olan Səhlədən gəlir, onun da oğlu olmuş və adını da Məhəmməd qoymuşdular.[14] Anadan olanların sayı artırdı. Ayyaş ibn Əbi Rabi ilə Əsma binti Sələmənin də oğlu olmuş və adını Abdullah qoymuşdular.[15] Nə hikmət idisə, burada anadan olan uşaqların, demək olar ki, hamısı oğlan idi. Çox keçmədən Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) həm süd qardaşı, həm də bibisi Bərrənin oğlu olan Əbu Sələmənin də Ümmü Sələmədən bir oğlu dünyaya gəlir  və adını Ömər qoyurlar.[16] Qız müjdəsi isə Übeydullah ibn Cahşla Ramlə Binti Əbi Süfyan ailəsindən gəlir. Hz. Ramlə bundan sonra Ümmü Həbibə adlandırılacaq və öz adından çox bu ləqəbi ilə tanınacaqdı. Çünki onlar qızlarının adını Həbibə qoymuşdular. İbn Cahş ailəsi bura böyük külfətlə gəlmişdi. Abdullah Əbu Əhməd və Übeydullah qardaşları, bacıları Zeynəb və Übeydullah ibn Cahşın həyat yoldaşı və Əbu Süfyanın da qızı Ümmü Həbibə ilə Hamnə Binti Cahş Həbəşistana hicrət edənlər arasında idi. Dünya imtahan dünyası idi və İbn Cahş ailəsindən olan Übeydullah ibn Cahş burada tanış olduğu yeni mədəniyyətin cazibəsinə qapılaraq xristian olmuş və hicrət məqsədilə gəldiyi Həbəşistanda dinini dəyişdirmişdi. Ancaq Übeydullahın ömrü qısa olur, bir müddət sonra o, xristian olaraq Həbəşistanda vəfat edir. Hətta Übeydullah ibn Cahş xanımı Ümmü Həbibəni də xristianlığı qəbul etməyə məcbur etmiş, ancaq Ümmü Həbibə bu tələbə müsbət cavab verməmişdi.[17] Kədərli bir vəziyyət idi, amma hər şeydə bir xeyir var. Bəlkə də, Allah (c.c.) Übeydullah ibn Cahşın timsalında göstərirdi ki, aqibət etibarilə heç kim özünü əmniyyətdə hesab etməməlidir. Həmçinin bu, başqa bir mədəniyyətlə əlaqələr qurarkən öz mədəniyyətinə möhkəm sarılmaq zərurətini də ortaya qoyan ibrətamiz hadisə idi. Əlbəttə, hər bir yeni mədəniyyətlə tanışlıq və əlaqələr özündə müəyyən riskləri də ehtiva edirdi; belə bir zəmində kim mədəniyyət və dinini nə qədər yaxşı mənimsəyir və yaşayırdısa, o qazanırdı. Müsəlmanların Übeydullah ibn Cahş kimi itkisi olsa da, vaxt ötdükcə burada İslamı seçən yüzlərlə insan haqqı tapacaq, gəlib müsəlman olacaqdı.[18]


[1]. Bax: “Zumər” surəsi, 39/10.
[2]. Bu rəqəmin on iki kişi və dörd qadın olmaqla cəmi on altı nəfər olması ilə bağlı məlumatlar da var. Bax: Taberi, Tarih, 1/547.
[3] Bax: Müslim, Sahih, 2/631 (918). O, Əbu Sələmənin vəfatından sonra Peğəmbərimizə həyat yoldaşı olma bəxtiyarlığına çatacaq və “möminlərin anası” ünvanını alacaqdı.
[4]. Bax: Taberi, Tarih, 1/547
[5]. Başqa bir rəvayət isə “Şübhəsiz ki, Osman bu ümmət içində ailəsi ilə birlikdə hicrət edənlərin ilkidir” şəklindədir. Bax: ibn Sad, Tabakat, 1/203 vd. Taberi, Tarih, 2/222
[6]. Bax: “Fussilət” surəsi, 39/26.
[7]. Bəzi rəvayətlərdə bu rəqəm haqqında on doqquzu qadın, cəmi yüz iki nəfər olaraq qeyd edilir. Bax: İbn Sa’d, Tabakat, 1/207
[8]. Bəzi rəvayətlərdə bu elçilərin ikincisinin Abdullah ibn Əbi Rabia deyil, Uməra ibnul Vəlid olduğu bildirilir. Bax: İsfehani, Delail, 100 və b.
[9] İbn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, 3/83-84
[10]. Bax: ibn Hişam, Sire, 2/176 vd. İbn Sad Tabakat, 1/207 vd. İsfehani, Delail 100 vd. Hətta bu qarışıqlıqda müsəlmanları qoruya bilməyəcəyini zənn edən Nəcaşi onlar üçün iki gəmi ayıracaq və onlara: “Qalib gəldikləri təqdirdə yenidən ölkəsinə gəlmələrini, əgər məğlub olarlarsa, o halda Mədinəyə qayıtmalarını,” - söyləyəcəkdi. Bax: Hakim, Müstedrek, 2/329 (3175))
[11]. Bax:İbnü’l-Esir, Üsüdü’l-Ğabe, 1/410
[12] . Bax:İbnü’l-Esir, Üsüdü’l-Ğabe, 4/129
[13]. Bax: İbnü’l-Esir, Üsüdü’l-Ğabe, 2/365
[14] . Bax:İbn Abdilberr, İstiab, 4/1431
[15]. Bax: İbnü’l-Esir, Üsüdü’l-Ğabe, 3/434
[16]. Bax: İbnü’l-Esir, Üsüdü’l-Ğabe, 2/567
[17]. Bax: Hakim, Müstedrek, 4/21-24; Taberi, Tarih, 2/213; İbn Hacer, İsabe, 7/651-653; İbn Abdilberr, İstiab, 4/1929-1931; İbn Asakir, Tarih, 45/430; Zübeyr ibn Bekkar, el-Muntehab min Ezvaci’n-Nebi, 1/50/53
[18] . Bax: Taberi, Tarih, 1/547
Davamı: 1 2 3 4 5 6 7 8