Hz. Huzeyfə qatıldığı bütün döyüşlərdə böyük qəhrəmanlıqlar göstərmişdi. Rəsulullah Huzeyfəyə cənnətdə onunla qonşu olacağı müjdəsini vermişdi. Nəhavənd döyüşündə də qoşun başçısı Numan ibn Muqarrin şəhid olunda bayrağı əlinə aldı, Həmədan, Rey, Dinor kimi mühüm şəhərləri fəth elədi.
Hz. Huzeyfənin ən çox fitnələrdən çəkinirdi. Şeytandan Allaha sığındığı kimi, fitnə və fəsaddan da yenə Ona sığınırdı. Müsəlmanların zehnini bulandıran, onların mənəvi həyatlarını alt-üst edən fitnələrə qarşı axırzamanda daha da oyanıq olmaqdan danışırdı.
Bu əziz səhabənin bəsirətli, uzaqgörən olduğunu bilən Rəsulullah onun haqpərəstliyi haqqında belə buyurmuşdur “Məndən sonra sizin başınıza bir nəfəri xəlifə təyin edə bilərəm, lakin siz ona itaət etməsəniz, əzaba düçar olarsınız. Ancaq Huzeyfə nə desə, onu qəbul edin”.[4]
Həqiqətən də, Hz. Huzeyfənin çox güclü uzaqgörənliyi vardı. Peyğəmbərimiz gələcəkdə baş verəcək hadisələri ona bildirməklə yanaşı, hadisələrin necə, nə şəkildə meydana gələ biləcəyini əvvəlcədən hiss edərdi. Ona görə də Hz. Ömər fitnələr haqqında onun fikirlərini öyrənmək istəyirdi. Çünki təhlükəni əvvəlcədən sezib tədbir görmək bir idarəçinin ən başlıca vəzifələrindən idi. Bununla bağlı bir hadisəni Hz. Huzeyfənin öz dilindən dinləyək. Buxaridə nəql olunur: “Bir gün Möminlərin Əmri Ömərin (r.a.) yanında otururduq. “Rəsulullahın (a.s.m.) fitnə haqqındakı sözlərini kim yadında saxlamışdır?”,‒deyə soruşdu. Mən: “İnsanın ailəsi, malı, övladı, qonşusu üzündən məruz qaldığı fitnəyə (imtihana) namaz, oruc, sədəqə, yaxşılığı tövsiyə etmək, pislikdən uzaqlaşdırmaq kəffarə olar”,‒dedim. Ömər (r.a) “Xeyr, soruşmaq istədiyim bu fitnə deyil. Dənizin dalğalanıb qabardığı kimi qabaran fitnədən danışıram”,‒dedi. Ona görə də Ömərə “Ey möminlərin əmri!‒dedim,‒o fitnəni sən görməyəcəksən. Çünki şübhəsiz, səninlə onun arasında bir qapı var”. Hz. Ömər: “O qapı qırılacaqmı?”‒deyə soruşanda mən “Qırılacaq”,‒dedim. O da “Deməli, ta qiyamətə qədər o qapı bağlanmayacaq”,‒dedi. O əsnada bir nəfər Hz. Huzeyfədən soruşdu “Ömər o qapı haqqında bilirdimi?” Hz. Huzeyfə “Bəli, sabahdan əvvəl bu axşamın gələcəyini bildiyi kimi bilirdi. Mənim ona dediyim sözdə yanlış yoxdur”,−dedi. “Bəs qapı kimdir?” deyə soruşanda mən “Ömərin özüdür”, ‒ deyə cavab verdim”.[5]
Hz. Ömər möhkəm qala qapısı kimi fitnə və fəsadın İslam sarayına girməsinə mane olmuşdu. Lakin vəfatından sonra fitnə qazanı qaynamağa başlamış, münafiqlər böyük məsafə qət edərək müsəlmanların birliyini sarsıtmağa çalışmışdılar.
Hz. Huzeyfə təqvalı bir ömür sürmüşdü. Hz. Ömər bu sadiq dostunu Salman Farisidən sonra Mədainə vali təyin etdi. Yeni valinin gələcəyini xəbər alan şəhər əhalisinin varlı zadəganları onu qarşılamaq üçün yola çıxdılar. Bir də gördülər ki, vali bir miniyin üstündə oturub yavaş-yavaş gəlir. Şəhərə daxil oldu. Özü ilə heç nə gətirməmişdi, yalnız yolda yemək üçün quru çörək, az qurudulmuş sümüklü ət götürmüşdü.
Toplanan camaat xəlifənin məktubunu və əmrnaməsini oxudu. Şəhər əhalisi ondan nəsə istəyib-istəmədiyini soruşdu. O “Mənə az miqdarda ərzaq və heyvanıma yem versəniz, kifayət edər”,‒dedi. Rəsulullahdan dərs alan bu nümunəvi idarəçilərin ortaq xüsusiyyəti bu idi ki, onlar məsuliyyətli bir işin başına keçəndə öz rahatlığını düşünmür, sıravi insanlar kimi yaşamağa üstünlük verirlər.
Hz. Huzeyfə bəzən müsəlmanlara nəsihət verərdi. Bir gün insanlara belə müraciət etdi “Fitnələrdən çəkinin, heç biriniz fitnəyə bulaşmasın. Allaha and olsun ki, kim fitnəyə doğru gedərsə, sellərin pislikləri sürüyüb apardığı kimi, fitnə də o kimsəni eləcə sürüyüb aparacaq. Fitnə əvvəlcə haqq libasına bürünür. Belə ki, cahil insan onu haqq zənn edir… Belə bir vəziyyətdə evlərinizdə oturun, qılınclarınızı qırın və yaylarınızın ipini kəsin”.
Hz. Ömər digər valilər kimi Hz. Huzeyfənin vəziyyətini araşdırır, onda bir dəyişikliyin olub-olmadığını öyrənmək istəyirdi. Uzun müddət vəzifəsini müvəffəqiyyətlə icra edən Hz. Huzeyfəyə xəlifə gözəl şəkildə iltifat etmişdir “Ey Huzeyfə, mən sənin, sən də mənim qardaşımsan!”
Allah qorxusu və Rəsulullaha olan həsrət Hz. Huzeyfəyə o qədər təsir edirdi ki, axirət yurduna yaxınlaşdığını duyurdu.
Bəzən çox ağlayırdı. Ondan soruşdular “Ey Peyğəmbər dostu, niyə ağlayırsan?” Cavab verdi “Mən dünyadan ayrılacağıma kədərlənmirəm, əksinə, ölüm mənim üçün daha sevimlidir! Lakin Rəbbimin rizasına uyğun yaşayıb-yaşamadığımı dəqiq bilmirəm…”
Fani aləmdən ayrılacağı əsnada isə belə dua edirdi: “Bu gün dünyadakı son, axirətdəki ilk günümdür. Allahım, Səni nə qədər çox sevdiyimi bilirsən, Sənə qovuşmağı mənim üçün xeyirli və mübarək et, məndən mərhəmətini əsirgəmə”.[6]
Hz. Huzeyfə Hicrətin 36-cı ilində (miladi 658-ci ildə) dünyasını dəyişdi. Son olaraq, onun rəvayət etdiyi bir hədisi nəql edək “İnsanın ailəsi, malı, övladı, qonşusu üzündən məruz qaldığı fitnəyə (imtihana) namaz, oruc, sədəqə, yaxşılığı tövsiyə etmək, pislikdən uzaqlaşdırmaq kəffarə olar”.[7]
Allah ondan razı olsun!
[1] İbn Əsir, Üsdül-Ğabə, I, 391.
[2] İbn Əsir, Üsdül-Ğabə, I, 392.
[3] İbn Hişam, Sirə, III, 242-243.
[4] Tirmizi, Mənaqib, 39.
[5] Buxari, Məvaqit, 4.
[6] İbni Əsir, Üsdül-Ğabə, I, 391.
[7] Buxari, Məvaqit, 4.
