İlk hicrət
Məkkə müşrikləri İslam nurun yayılmasına əngəl olmaqda inad edir, Əfəndimiz (s.ə.s.) də ehtiyat üçün yeni bir mərkəz axtarışına çıxırdı. İlk ağıla gələn yer Həbəşistan idi. İslamın yayılması üçün bir şərait hazırlamaq məqsədi ilə Həzrəti Osmanın başçılığı altında oraya gedən dəstədə Zübeyr ibn Avvam da də vardı. Artıq Əfəndimiz (s.ə.s.) barmağı ilə hara işarət göstərirdisə, Hz. Zübeyr də ora yönəlirdi.
Həbəşistan, bir növ müsəlmanların sonrakı dövrlərdə başqa dinlərlə dialoq qurmağın ilk təcrübi fəaliyyəti yeri idi. Dinlərarası dialoq qurmaq və onu davam etdirmək prinsipi ilə gələn İslam dini o gün Həbəşistan xristianlarıyla, sonra Mədinədə yəhudi əhalisi ilə, daha sonra isə İran və başqa mədəniyyət nümayəndələri ilə ardıcıl münasibətlər axtarışında olmuşdur. İslamın gəlişiyə başlayan bu dialoq fəaliyyəti bu gün də davam etməkdədir.
Qardaşlaşdığı səhabələr
Məkkə dövründə Hz. Talha (ra) ilə; Mədinə dövründə isə Hz. Selamə ibn Sələmə əl-Ənsari (radiyallahu anh) və ya bəzi rəvayətlərdə Abdullah ibn Məsud (radiyallahu anh) ilə qardaş elan edilmişdi.
Bədir meydanı…
Artıq Mədinə Son Peyğəmbərə (s.ə.s.) qucaq açmış və hətta sədaqət rəmzi olaraq şəhərlərinin adını dəyişməyə belə razı olmuşdular. Məlum olduğu kimi şəhərin əvvəlki adı Yəsrib idi. (Yəsrib sözünün lüğəti mənası naxoş yer deməkdir.) Allah Rəsulu (s.ə.s.) oraya hicrət edəndən sonra “mədəniyyət beşiyi” mənasının rəmzi olsun deyə Taybə, Mədinə adlandırılmışdır.
Müsəlmanların Mədinəyə hicrət edib rahat nəfəs almaları Məkkə müşriklərini çox narahat edirdi. Cahillik və inadkarlıqlarından elmə, biliyə, xoşbəxtliyə gedən yolu başa düşmədikləri üçün bu yolla gedənlərə də mane olmaq istəyirdilər. Bunun üçün Bədir ölüm-qalım məsələsinin həll olunduğu, haqla batilin üz-üzə gəldiyi ən dəhşətli döyüşə səhnə olmuşdu. Bu döyüşdə bir tərəfdə daş ürəkli, qaranlığın təmsilçiləri; qarşı tərəfdə isə Sonsuz Nurun (s.ə.s.) aydınlatdığı nurlu halqanın təşkil edən Bədir əshabı daynmışdı.
Bədir qəzvəsinə ati ilə iştirak edən iki süvaridən biri də o idi.
Həzrəti Zübeyr o gün, həqiqətən, qəhrəmancasına döyüşmüş, Rəsulullahın önündə elə bir şücaət göstərmişdi ki, sonralar özü: “Bədənimdə sağ yer qalmadı. Hər yerim yara içində idi”, – deyərək o günləri xatırlayacaqdır. Kiçik oğlu, böyük hədis alimi Urvə atasının boynundakı yara yerinə barmağını soxub oynadığını nəql etmişdir. Bu yara izləri müsəlmanlarda sanki bir şöhrət medalı kimi idi. Kiminin əli çolaq qalmış (Hz. Talha), kiminin ayağı topal olmuş (Hz. Abdurrahman), kiminin də dişləri sınmışdır (Hz. Əbu Ubeydə). Bunlar Bədir və Uhud döyüşlərinin yadigarıdır.
Hz. Zübeyr o gün qarşısına çıxanlarla qəhrəmancasına vuruşmuş, önünə çıxmağa cəsarət edənlərin bu son döyüşü olmuşdu. Çünki o gün ölüm-dirim məsələsi həll olunurdu. Nurla zülmət qarşı-qarşıya durmuşdu. Firon zalımkarlığı sahib insanlarla Peyğəmbər Əfəndimizin (s.ə.s.) mücadiləsi idi. Hz. Zübeyr o gün, həqiqətən, əlindən gələni etmişdi Bədirdə əmisi də daxil olmaq bir xeyli müşrikin öldürmüşdür.. Əfəndimiz (s.ə.s.) Hz. Zübeyrin qəhrəmanlıqla döyüşməsini izləyərkən “sarı başlıqlı mələklərin Zübeyrin simasına bənzər bir şəkildə gəlib döyüşdə iştirak etdiyini” [4]müşahidə etmiş və onu müjdələmişdi.
Uhud: dik yoxuş, aşılması çətin bir təpə
Bədirdə aldığı ilk zərbədən sarsılan Qureyş bir il sonra təkrar hücum etmiş və Uhuda gəlmişdi. Rəsuli-Əkrəm də (s.ə.s.) ordusuyla Uhudun önünə qədər gəlib ordunu səf-səf düzmüşdü. Döyüş taktikasını seçmiş, istehkam qurmuşdu. Ordunun arxasını qorumaq üçün Ayneyn təpəsinə əlli oxçu yerləşdirmişdi. Onlara bərk-bərk xəbərdarlıq edilmişdi ki, nə olursa-olsun ikinci əmr gələnə qədər yerlərini tərk etməsinlər. Təəssüf ki, bu deyilən kimi olmadı. Əmrə itaət etməyin nə qədər önəmli olduğunu bildirmək üçün ilahi hikmət o gün müsəlmanların bir dərs almasını murad etmişdi. İlahi murad bu olmalı idi ki, Həmzə kimi, Musab kimi İslamın qəlbi olan igidlər Uhuddan Cənnətə uçmuşdular. Hətta bir müddət baş verən qarışıqlıqda Əfəndimizin (s.ə.s.) ətrafında barmaqla sayılacaq qədər belə adam qalmışdı. Qalanlar içində Hz. Zübeyr də vardı. Heybətli görünüşü ilə hücumları dəf edir, ancaq özü kafirin olduğu tərəfə hücum cəsarəti tapa bilmirdi.
Aramsız döyüş səngimiş, düşmən edə biləcəyini edərək geri çəkilmişdi. Hz. Zübeyr nəql edir: “Bir də gördüm ki, bir qadın qaça-qaça döyüş meydanına girdi. Əfəndimizin: “Bu qadını döyüş meydanına buraxmayın!”– xəbərdarlığından sonra səhabə o saat qadına mane olmaq istədi. Diqqətlə baxanda anam olduğunu gördüm. Tez yanına qaçdım: “Ana, nə işin var burda? Bura girmək olmaz!” – dedim. Ancaq anam hökmlü qadın idi, əli ilə məni itələyib: “Həmzəmi axtarıram!” – dedi. Mən: “Ana, Rəsuli-Əkrəm sənin buraya gəlməyini qadağan etdi!” – deyəndə dayandı, əlindəki bez parçası ilə: “Qardaşımı kəfənləmək istəyirəm!” – deyə bildi. Dayımın (elə dayıya canlar fəda) cəsədini axtarmağa başladıq. Bir tərəfdə ona müslə edilmiş (qulaqları, dodaqları və burnu kəsilmiş), ənsardan bir möminlə yan-yana uzanmış halda tapdıq. Vəziyyəti ürək parçalayırdı. Əvvəlcə anamın bu vəziyyəti görməsini istəmədim. Rasulullaha xəbər yolladım. “Baxsın”,– dedikdən sonra anam dayımı gördü, sonra onu kəfənlədik”.
Ardıcıl döyüşlər
