Hz. Amr ibn Asın Misrin fəthi zaman insanları İslama dəvət etməsi
Xalid və Hz. Ubadə (r.a.) rəvayət edir: “Həzrəti Ömər (r.a.) Mədinəyə qayıtdıqdan sonra Amr b. As Misrə getmək üçün yola çıxdı. Misirdəki Əlyun qapısına gəldi. Arxadan Zübeyr də getdi, orada birləşdilər. Burada onları İslam diyarlarında yaşayan xristianların başçısı Əbu Məryəm qarşıladı. Muqavqis Əbu Məryəmin hakim olduğu bölgəni qorumaq üçün bir yepiskopun rəhbərliyi altında qoşun göndərmişdi. Həmin yepiskop da Əbu Məryəmin yanınada idi. Amr b. As (r.a.) onlara yaxınlaşanda döyüş vəziyyətini aldılar. İslam sərkərdəsi xəbər göndərdi:
“Bizimlə döyüşməyə üçün tələsməyin. Sizə gəliş səbəbimizi bəyan edək, ondan sonra fikrinizi bildirərsiniz”. Bunun müqabilində adamlarını geri çəkdilər. Amr təkrar xəbər göndərdi: “Mən meydana çıxıram. Əbu Məryəm ilə Əbu Miryam da qarşıma çıxsın”. Bu təklifi qəbul etdilər. Bir-birlərinə təminat verdikdən sonra Amr bu iki adama:
– Siz bu diyarın rahiblərisiniz, məni yaxşı dinləyin. Allah-taala, Məhəmmədi (s.ə.s.) haqq din ilə göndərdi, Ona haqqı əmr etdi. Məhəmməd (s.ə.s.) də verilən hər əmri bizə çatdırdı. Sonra O (Allahın salat və rəhməti üzərinə olsun), axirətə köçdü, vəzifəsini yerinə yetirərək və bizə açıq-aşkar bir sünnət qoyaraq getdi. Onun bizə gətirdiyi əmrlərdən biri də insanlara amalımızı, davamızı və nə üçün bura gəldiyimizi izah etməkdir. Buna görə də sizi İslama çağırırıq, hər kim İslamı qəbul etməyə razı olsa, o da bizim kimidir. Qəbul etməyənə cizyə verməyi təklif edərik, onu qorumaq üçün bütün gücümüzü səfərbər edərik. Peyğəmbərimiz bizə sizin ölkənizi fəth edəcəyimizi bildirmiş və vəsiyyət etmişdi ki, aramızdakı yaxınlığa görə (Çünki İsmail Əleyhissalamın anası Həcər Misir qıptilərindən idi. Allah Rəsulu bunu qohumluq vəsiləsi qəbul etmişdi) sizi qoruyaq. Bizi qəbul və bizə itaət etsəniz, daha da yaxınlaşmış və dostluğumuzu gücləndirmiş olarıq. Bundan başqa Möminlərin Əmiri Həzrəti Ömərin bizə: “Qiptilərlə yaxşı davranın, çünki Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) qıptilərlə yaxşı rəftar etməyi tapşırmışdı,” – dedi.
Dedilər ki: “Bu qədər uzaq bir qohumluq, belə qədim qohumluq hüququnu yalnız Peyğəmbərlər qoruya bilər. Bəli, Həcər soylu qadın idi, hökmdarımızın qızı idi, Mənf ailəsindən idi, mülk və səltənət onlarda idi. Sonra Aynı Şəms xalqı onları məğlub edib öldürdü, mülklərini aldılar, sağ qalanları da qürbətə getdi. Bu səbəbdən Həcər də İbrahimin (əleyhissalam) yanına getdi. Bəli, bax belə. Yaxşı, ey Amr, xoş gəldiniz! Bizə möhlət ver, vəziyyəti müzakirə edər, sizə xəbər verərik”.
Amr b. As: “Mənim kimi insanı aldatmaq çətindir, sizə qövmünüzlə məsləhətləşmək üçün üç gün möhlət verirəm, yoxsa sizinlə döyüşərəm,” – dedi. Misirlilər: “Bəlkə, möhləti artırasınız!?” – dedilər. Həzrəti Amr bir gün də əlavə etdi. Yenə: “Artır!” – dedilər. Həzrəti Amr bir gün də verdi. Sonra Muqavqisin yanına qayıtdılar. Muqavqis əvvəl sülh bağlamağı düşündü. Lakin orada olan Rum sərkərdəsi Ərtabun müsbət cavab verilməsinə mane olaraq müsəlmanlara hücum edilməsi və döyüşməyi təklif etdi. O iki rahib Misir xalqına: “Biz bütün gücümüzlə sizi müdafiə edəcək, müsəlmanların yanına qayıtmayacağıq. Hələ dörd gün var. Bu müddətdə başınıza heç bir şey gəlməyəcək,” – dedilər.
Həzrəti Amr və Həzrəti Zübeyr bir gecə qəflətən Fəraqabın basqınına məruz qaldılar. Amma Amr hazırlıqlı idi, çevik tərpənib onu və yanındakıları tutub öldürdü. Daha sonra Həzrəti Amr ilə Həzrəti Zübeyr Aynı Şəmsə doğru hərəkət etdi”.[4]
Əbu Harisə ilə Əbu Osman rəvayət edir: “Həzrəti Amr b. As ın(r.a.) Aynı Şəmsdə misirlilərin ətrafında düşərgə saldığını görən Misir xalqı hökmdarlarına:
– Kisranı, Qeysəri öz ölkələrində məğlub edən bir qövmə qarşı nə etmək istəyirsən? Onlarla dərhal razılığa gəl, özünü də, bizi də təhlükəyə atma!” – dedilər.
Bu söhbət Həzrəti Amrın verdiyi beş günlük möhlətin dördüncü günündə cərəyan etdi. Məlik xalqının bu təklifinə müsbət baxmadı, İslam ordusuna hücum etdi. Vuruşmağa başladılar. Həzrəti Zübeyr şəhərin qala bürcünə çıxdı. Misir xalqı Həzrəti Zübeyri orada görüncə şəhərin qapılarını Hz. Amrın açdı, ona doğru qaçıb sülh istədi. Amr b. As da təkliflərini qəbul etdi. Həzrəti Zübeyr isə oranı qəflətən mühasirə altına aldı”.[5]
