Elçilər və yayılma dövrü

Hicrətdən əvvəl Məkkədə nazil olan bir ayədə içki kimi insana zərər verən şeylərlə yanaşı, üzüm və xurmadan lazımi yerlərdə istifadə olunduqda gözəl nəticələrin əldə edilməsindən bəhs olunmuş, ancaq açıq şəkildə hər hansı bir qadağa qoyulmamışdı. Buna baxmayaraq, ayədə xurma və üzümdən hazırlanan rizq "gözəl" əlavəsi ilə təqdim edilsə də, içki tərəfinin təyinsiz ifadə edilməsi və həmçinin ayənin sonunda ağılın vurğulanması insanları düşündürməyə başlamışdı.^[11] Əshab tərəddüd etdikləri içki məsələsində də Allah Rəsuluna suallar verir və bir açıqlama gözləyirdilər. Çox keçmədən gələn ayədə onun həm faydalı, həm də zərərli tərəflərə malik olması, ancaq faydasından çox zərərinin olması ifadə edilirdi^[12] Ancaq bu ayə də qəti hökm vermirdi və Hz.Ömər kimi insanlar yenə gözləməyə üstünlük verir və:

– Allahım! İçki məsələsində bizə sağlam və qəti bir hökm ver, – deyə gözlərini Cəbrailin gətirəcəyi xəbərə dikirdi.

Bunlardan sonra gələn "Sərxoş halda namaza yaxın durmayın" əmri də^[13]  məsələni qəti həll etmirdi. Çünki hələ qəti bir qadağa olmadığına görə əshabdan bəziləri müxtəlif problemlərə səbəb olsa da, hələ də namazlar arasında içki içirdi!

Hərçənd içkinin insanı haralara aparıb çıxaracağını təxmin edənlər ondan uzaqlaşmışdılar, ancaq hökm aydın, qəti və ümumi olmadığı üçün məcburedici durum da yox idi!

Beləcə, bir gün Allah Cəbraillə içki məsələsində son hökmünü Rəsuluna (s.ə.s.) göndərir:

– Ey iman gətirənlər! – deyə səslənir, – Şərab da, qumar da, bütlər də, fal oxları da Şeytan əməlindən olan murdar bir şeydir. Bunlardan çəkinin ki, bəlkə, nicat tapasınız! Şübhəsiz ki, Şeytan içki və qumarla aranıza ədavət və kin salmaq və namaz qılmaqdan ayırmaq istər.

Gələn ayələr içki məsələsində bütün ixtilafları aradan qaldırır, məsələni açıq-aşkar təhlil edir, son hökmü bildirirdi. Bundan sonra heç kim tərəddüd etməyəcək və artıq Hicazda içkinin yeri olmayacaqdı. Bundan başqa ayənin sonunda Uca Allah Ona inanan qullarından:

– Artıq bu işə son qoyacaqsınızmı?^[14] – deyə soruşur və imanla içkinin eyni yerdə olmayacağını bəyan edirdi.

Bu vaxt bəzi səhabələr Əbu Talhanın evində toplanmışdı. Birdən bayırda carçının səsi eşidilir. Gələn ayəni oxuyur və içkinin bundan belə yasaq olduğunu elan edirdi! Carçının səsini eşitcək Hz.Ənəsə səslənən Əbu Talha:

– Haydı çıx, bax, bir gör nə deyirlər, – deyir.

Bayıra çıxıb bəyanı eşidən Hz.Ənəs qaçaraq evə gəlir və:

– Diqqət edin, içki haram buyrulmuş, – deyərək məsələni xəbər verir.

Hər kəs yerində donub qalır! Əlində qədəhi olanın qədəhi yerə düşür! Rəsulullahın carçısının səsi eşidilən kimi, qapı və pəncərdən küçələrə içki tökülməyə başlayır, Mədinə küçələrində içki axır! Qapılardan: "Vaz keçdik, ey Rəbbimiz!" – deyə səslər yüksəlir.

Əshab həssaslığı idi bunlar və dərhal suallar yağmağa başlayır. Daha öncə içki içdiyi halda cəbhədə şəhid olanların, yatağında ölənlərin halı necə olacaqdı! Çünki Bədirdə, Uhudda, Xəndəkdə savaşıb şəhid olan qardaşlarını düşünməyə başlamışdılar. Ayənin sonu bu suallara da bir aydınlıq gətirirdi: "İman gətirib yaxşı işlər görənlərə pis əməllərdən çəkinərək imanlarında səbatlı olub yaxşı və faydalı işlərə davam etdikləri, sonra təqva və imanda möhkəmləndiyi, sonra da bu təqva ilə başqasına yaxşılıq edən və etdiklərini də gözəl edən ehsan (Allahı görürmüş kimi ibadət etmək) mərtəbəsinə çatdıqları təqdirdə, haram edilməmişdən əvvəl  daddıqları (yeyib içdikləri) şeylərdən ötrü günah tutulmaz. Allah yaxşı iş görənləri sevər!"^[15]