Cəmiyyətlə Bütünləşən Nüzul Keyfiyyəti

− Ey Məhəmməd, həmin günü gözümlə görsəm də, yenə də mən Sənə inanmayacaq və Səni təsdiq etməyəcəyəm.

Adiyy ibn Rabia bu sözləri deyərkən əlindəki çürük bir sümüyü qıraraq:

− Yəni Allah bu dağılmış sümüklərimi birləşdirib canlandıracaq? − deyə istehza edir.

Elə bu əsnada səma qapıları hərəkətə gəlmiş və Cəbrail özünü imdada yetirmişdi:

− Məgər insan elə güman edir ki, qiyamət günü onun sümüklərini bir yerə yığa bilməyəcəyik?!^[9]

Bunu eşidən Übeyy ibn Xaləf çürümüş bir sümük götürüb Hz. Məhəmmədin  (s.ə.s.) hüzuruna gəlir  və əlindəki sümüyü ovxalayaraq:

− Ey Məhəmməd! Sən demək istəyirsən ki, Allah çürüyüb dağılmış bu sümüyü yenidən dirildəcək? − deyə soruşur. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.):

− Bəli, Allah (cəllə cəlaluhu) bunu da yenidən dirildəcək. Əvvəlcə sənin canını alacaq, sonra yenidən dirildəcək və axırda da səni cəhənnəm atəşinə atacaq, − deyə cavab verir.

Bu mənzərəni təsvir edən Quran hadisəni müvafiq ifadələrlə xülasə edəcəkdi:

− Məgər insan onu nütfədən yaratdığımızı görmədimi ki, birdən-birə Rəbbinə açıq bir düşmən kəsilərək, öz yaradılışını unudub: “Çürümüş sümükləri kim dirildə bilər?!” − deyə hələ Bizə bir məsəl də çəkdi. De: “Onları ilk dəfə yoxdan yaradan kimdirsə, yenidən dirildəcək olan da Odur.^[10]

Bir gün Abdullah adlı bir səhabə Kəbəyə gəlmiş, ibadət etmək istəyirdi. Kəbəni təvaf edib bir kənarda oturur. Quran oxumaq istərkən uzaqdan bir neçə nəfərin gəldiyini görür. Bunlar Saqif qəbiləsi ilə Qureyşdən olan yekəqarın, dar düşüncəli sirdaşlar idi. Hallarından görünürdü ki, danışmağa gizli yer axtarırlar. Məlum idi ki, söhbətin mövzusu Allah Rəsuluna (s.ə.s.) və Onun səhabələrinə necə pislik etmək idi. Bir yerə çömbəlib  uzun-uzadı müzakirəyə başlayırlar. Biri  pıçıltı ilə deyir:

− Nə fikirləşirsiniz, əcəba, indi Allah bizim bu danışdıqlarımızı da eşidirmi?

− Bəlkə, bəzilərini eşitmişdir, − deyir birisi. Başqası da ortaya atılır və:

− Bəlkə də, ucadan danışdıqlarımızı eşitmişdir. Yavaş danışdıqlarımızı eşitdiyinə inanmıram, − deyir. Bundan sonra içlərindən biri irəli atılır:

− Bir hissəsini eşidən hamısını da eşitmişdir, elə isə bütün danışdıqlarımızdan xəbərdardır!

Sonra dağılışırlar, hərəsi bir tərəfə gedir. Bu vaxt Hz. Abdullah da oradan uzaqlaşıb Allah Rəsulunun hüzuruna gələrək eşitdiklərini danışır. Bundan sonra yenə Cəbrail gəlir. Bu vəhyi gətirmişdi:

− Siz qulaqlarınızın, gözlərinizin və dərilərinizin əleyhinizə şahidlik edəcəklərindən qorxub çəkinmir, etdiyiniz əməllərin çoxunu isə Allahın bilməyəcəyini zənn edirsiniz. Sizin öz Rəbbiniz barəsindəki bu zənniniz sizi məhv etdi və ziyana uğrayanlardan oldunuz!^[11]