Səhabələr

Yeni hücum və Xəndək

Onun dediyini əshabı da təkrar edir. Baqi qəbristanlığında təkbir və təsbih səsləri əks-səda verir. Yenə gözlər yaşarır, mübarək qəlbə hüzn çökür. Yanaqlarına süzülən göz yaşları saqqalını isladır, onu ovcunun içi ilə sığallayıb üzünü silir. Hz. Sadın anası da qəbristana gəlmişdi. Əshab əvvəlcə onu uzaqlaşdırmaq istəyir. Ancaq Allah Rəsulu:

– Buraxın gəlsin! – buyurur.

Bir oğlunu Uhudda əmanət edən Ümmü Sad bir yandan onun müvəqqəti ayrılığına göz yaşları tökür, digər yandan ikinci oğlunu da Allah yolunda şəhid verməyin rahatlığını hiss edirdi. Buna görə də:

– Allah dərgahında mükafatının bol olmasını diləyirəm, – deyir.

Məzara qoyulub üstü torpaqla örtülənə qədər başında gözləyən Allah Rəsulu bir müddət dua etdikdən sonra yenidən Ümmü Sada baş sağlığı verib qəbristanlığı tərk edir.

Hicrətin beşinci ilinin digər mühüm hadisələri

Bir tərəfdən yeni hökmlər gəlməkdə davam edirdi. Su tapılmayan vəziyyətlərdə namaz qılmaq üçün torpaqla dəstəmaz alma mənasında "təyəmmüm" alternativi gəlmiş və bu hökm dəstəmaz almaq üçün su tapa bilməyənlər üçün böyük bir rahatlığa səbəb olmuşdu.

Eyni zamanda içki ilə bağlı yeni vəziyyət əsas mövzuya çevrilirdi. Çünki hələ qəti hökm gəlmədiyi üçün arada üzüm və ya xurma şirəsi içən bir səhabə camaata imam olmuş və bu zaman oxuduğu ayələri qarışdırmışdı. Bundan sonra gələn ayədə sərxoş adamın namaza yaxınlaşmaması əmr edilir və bu səbəbdən cəmiyyətin böyük bir hissəsi içkidən uzaqlaşdırılmış olur.

Əsaslı dəlil-sübut olmadan başqalarına iftira atmağın günahı haqqında gələn ayələrdə məsələ çox ciddi şəkildə qoyulur, cəmiyyəti təməlindən sarsıdan və insanlar arasında etibarsızlığa səbəb olan bu çirkin davranış böyük bir günah kimi təqdim edilirdi.

Övladlığa götürməklə əlaqədar hökmlər gəlmiş və bundan sonra hər kəsin öz atasına istinad edilməsinin vacibliyi bildirilmişdi. Çünki o günə qədər insanlar övladlığa götürdükləri uşaqları öz uşaqları kimi təqdim edir və digər insanlar da onu "filankəsin oğlu" deyib onu övaldlığa götürənə – ögey ataya istinad edirdilər.

Cəbrailin  gətirdiyi bir başqa ayədə isə Allah Rəsulu ilə Zeynəb binti Cahşın nikahının səmalarda kəsildiyi bildirilir və beləliklə, Hz.Zeyddən boşanan Zeynəb validəmiz də pak zövcələr arasında yerini tutur. Bu il gələn başqa bir hökm də hicabın fərz olması (vacibliyi) barədə idi. Allah qadınların çölə çıxarkən örtünmələrini əmr edirdi.

Boşanmalarla bağlı yeni hökmlər gəlir və Rəsulullah da bunu Allahın xoşnud olmadığı ən son çarə kimi insanlara çatdırır. Gələn ayələrdə "ədəbi-müaşərət" adlanan nəzakət qaydalarına da yer verilir və beləliklə, insanlar həyatın nümunəvi modelinə dəvət edilirdi. Bunun üçün başqasının evinə girərkən izin istəmə qaydası qoyulur, belə bir izin olmadıqda qapıdan geri qayıtmağın əhəmiyyətinə diqqət çəkilirdi.

Bunlar bütövlükdə sosial həyatın İslam çərçivəsində yenidən inşası demək idi.

Yenə bu il ərzində Mədinədə ikinci dəfə əhalinin siyahıya alınması aparılır.

İnsanlar günəş tutulmasına şahid olur, zəlzələ ilə sarsılırlar. Müsəlmanlar buna bənzər fövqəladə vəziyyətlərdə qaçıb dağılmaq əvəzinə, namaz qılıb dua edir və beləliklə, ilk dəfə günəş və ya ay tutularkən qılınan "kusuf" və "xusuf" namazları ilə tanış olurlar. Yenə həmin il insanlar qıtlıq səbəbindən yağış duasına çıxır və namaz qılırlar. Eyni qıtlığın Məkkədə də yaşanmasını nəzərə alıb oradakı bəzi qəbilələrə yardım göndərilir. Beləliklə, müsəlmanlar başqalarına kömək göstərməyi, əl uzatmağı öz ehtiyaclarından üstün tutduqlarını göstərmiş olurlar.

Bu vaxt Müzeynə heyəti Mədinəyə gəlmiş və Səlmani-Farisi də köləlikdən qurtarılmışdı.

Hicrətin altıncı ili 

Dalbadal baş verən hadisələrlə zəngin və sürətli zaman yaşanmış, hicrətin altıncı ilinə qədəm qoyulmuşdu. Sanki, dünən idi; peyğəmbərlər diyarı və Hz. İbrahimlə yenidən inşa edilən Məkkə üçün hamının burnunun ucu göynəyirdi. Hamının ürəyi gündə beş dəfə yönəldikləri Kəbə – Məkkədə qalmışdı. Bir mömin kimi Allahın evini ziyarət etmək həsrəti ilə alışıb-yanırdılar.

Qovuşma həsrəti möminlərin qəlbini sızladır, içini inlədirdi. Yerin göbəyi ilə göbəkkəsmə olanlar oraya (Məkkəyə) səfər edəcəkləri günü yuxularında görürdülər. Çünki Kəbə ilk gündən bu yana ibadət məqsədi ilə inşa edilmişdi. O gün orada əda edilən "ibadət"lər gülünc hərəkətlərdən ibarət idi. Kəbəni "təvaf" edərkən fit verir, əl çalırdılar. Günah edərkən əyinlərində olan paltarlarını buraya gələn kimi çıxarıb bir kənara qoyur və Allahın evini, həm də ibadət məqsədi ilə lüt-üryan "təvaf" etdiklərini sanırdılar.

Allah Rəsulu da eyni hisləri keçirirdi. Onun nəzərində Kəbə minbərindən ayrılmış bir mehrab kimi idi. Elə isə Mədinədə qurulan minbər Məkkədəki mehrabın yanına çəkilməli və Haqq naminə bir vüslət yaşanmalı idi. Ancaq bunun üçün şəraitə ehtiyaca vardı.

Müşriklər Bədir, Uhud və Xəndək kimi əhəmiyyətli dönüş nöqtələrində istədiklərinə nail olmasalar da, hər hansı bir təhlükəyə qarşı tədbiri görməyi ehmal etmək olmazdı. Buna görə də Allah Rəsulu (s.ə.s.) ətrafa göndərdiyi kəşfiyyat dəstəları ilə bölgənin təhlükəsizliyini təmin etmək istəyirdi.

Altıncı ilin şaban ayında Abdurrahman ibn Avfı hüzuruna çağıran Allah Rəsulu (s.ə.s.) onun sarığını öz əlləri ilə sarıyır və qarşılaşdıqları insanlara yaxşı davranmağı tapşıraraq Bəni-Kəlb diyarına göndərir. Yenə həmin ay Hz. Əlini iki yüz səhabə ilə birlikdə Mədinəyə hücum hazırlığı görən və Xeybər əhli ilə ittifaq qurmağa çalışan Fədək xalqının yurduna göndərir. Hər şeydən göründüyü kimi, Bəni-Qaynuqa, Bəni-Nadir və Bəni-Qureyzədən sonra Fədək və Xeybər İsrailoğullarının yeni bir fitnə mərkəzinə çevrilirdi. Buna görə də Allah Rəsulu gözünü onlardan çəkmir, hadisələri yaxından izləyirdi.

Yenə Rəsulullah həmin ilin ramazan ayında Hz.Əbu Bəkir və ya Zeyd ibn Harisəni Onu öldürmək üçün planlar quran Vadil-Quraya yol salmış, şəvval ayında isə Kürz ibn Cabiri iyirmi nəfərlik hərbi dəstə ilə şəfa tapmaq üçün Mədinəyə gəldikləri halda, onlar üçün ayrılmış dəvələri qaçıran, bu azamn dəvələrin başındakı çobanı da öldürən mürtəd uranilərin arxasınca göndərmişdi. Çünki uranilər müsəlman olduqlarını desələr də, açıq-aşkar xəyanət etmişdilər. Belə ki, xəstəliklərini bəhanə edib Rəsulullaha müraciət etmiş və Allah Rəsulu da onlara bir ərazidə dəvələr ayırmış və bunların südü ilə sidiyini içməyi məsləhət görmüşdü. Məsləhətə əməl edərək yaxşılaşan kimi Allah Rəsulunun çobanını öldürmüş və dəvələrini də götürüb qaçmışdılar. Onların bu hərəkətlərindən xəbər tutan Allah Rəsulu mübarək əllərini qaldıraraq:

– Allahım! Onların gözlərini görməz, yollarını da çıxılmaz eylə, – deyir.

Bütün bu fəaliyyətlərdə əsas məqsəd Hicazda əmin-amanlığı bərqərar etmək və beləliklə, yalnız İslamın hökmünün keçərli olduğunu rəsmiləşdirmək idi. Digər tərəfdən bütün bunlar Məkkəyə gedib Kəbəni təvaf edə bilmək üçün bölgənin təhlükəsizliyini də təmin  edəcəkdi.

[1]. "Nur" surəsi, 24/63
[2]. Abdullah ibn Ömər, Zeyd ibn Sabit, Əbu Said əl-Hudri və Bəra ibn Azib Allah Rəsulu ilə birlikdə xəndəkdə torpaq daşıyan uşaqlar idi və hər birinin də on beş yaşı vardı. Bax: Vâkıdî, Megâzî, 1/454; Sâlihî, Sübülü’l-Hüdâ ve’r-Reşâd, 4/371
[3]. Daha sonralar Səlmani Farisi Allah Rəsulundan eşitdiyi bu müjdələrin hamısının gerçəkləşməsinə şəxsən şahid olduğunu bildirəcəkdi. Bir qismi Hz. Ömər, digər qismi də Hz. Osman zamanında  fəth ediləcəkdi. Əbu Hureyrə də qiyamətə qədər fəth ediləcək yerlərin hamısının hələ o gün Allah Rəsuluna bildirildiyini söyləmişdir. Bax: İbn Hişam, Sirə, 4/176; İbn Seyyidinnâs, Uyûnu’l-Eser, 3/419
[4]. O zaman münafiqlər və qəlblərində mərəz (şəkk) olanlar: "Allah və Onun peyğəmbəri bizə yalan vəd etmişdir. (Biz zəfər çala bilməyəcəyik)," – deyirdilər.  "Əhzab" surəsi, 33/12
[5]. "Bəqərə" surəsi, 2/214
[6].  "Əhzab" surəsi, 33/22
[7]. Bəni-Nadir və Bəni-Qureyzə adlı iki qəbilə Harunun (ə.s.) nəslindəndir. Belə ki, onlar Qureyzə və Nadir adlı iki qardaşın nəslindən törəmişdir. Bax. Salihi, Sübülül-Hüda ver-Reşad, 5/18
[8]. Bu səhabənin Sad ibn Ubadə olması da rəvayət olunur. Bax: İbn Hişâm, Sîre, 4/179; Taberî, Tarih, 2/93; İbn Seyyidinnâs, Uyûnu’l-Eser, 2/38
[9]. Bax. "Əhzab" surəsi, 33/10
[10]. Bax: "Əhzab" surəsi, 33/12
[11]. Hər iki şəxs sonralar İslamı qəbul edib "səhabə" olma şərəfini qazanacaqdı.
[12]. Bu zaman Allah Rəsulunun: "Sadları çağırıb onlarla da müzakirə edim," – deməsi və sonra da Sad ibn Muaz, Sad ibn Ubadə, Sad ibn Rəbi, Sad ibn Haysəmə və Sad ibn Məsudu çağırması rəvayət olunur. Bax. Taberani, Mucemul-Kebir, 6/28 (5409); Heysemi, Məcmauz-Zevaid, 6/132
[13]. Bax. Akademi Araştırma Heyeti, En Öndekiler, s.134 vd
[14]. Vakidi, Meğazi, 1/472
[15]. Həmin gün Qureyş: "Mütləq Məhəmmədi öldürəcəyəm" deyib atını mahmızlayan, ancaq xəndəyə düşüb boynu qırılan bir başqasının da cəsədini almaq üçün min iki yüz dirhəm təklif etmişdi. Bu zaman da Allah Rəsulu (s.ə.s.): "Onun nə cəsədində, nə də cəsədinin pulunda xeyir vardır. Onu onlara göndərin, çünki onun pulu da, cəsədi də nəcisdir," – buyurmuşdu. Bax: Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/248, 1/272; Beyhaki, Sünen, 9/133) İbn Ebî Şeybe, Musannef, 6/496 (33256); Beyhaki, Sünen, 9/133
[16]. Bibisi Safiyyə validəmizin onlara hücum edən adamı öldürdüyünü eşidən Allah Rəsulu (s.ə.s.) Xəndəkdən sonra ona da qənimətdən pay ayıracaq, onu da mücahidlərin sırasında dəyərləndirəcəkdi. Bax: Ebu Yala, Müsned, 2/43 (683); Heysemi, Mecmauz-Zevaid, 6/134
[17]. Bax. "Əhzab" surəsi, 33/9. "(Ey iman gətirənlər! (Xəndək, yaxud Əhzab vuruşunda Qureyş, Qatafan və yəhudilərin Bəni-Nəzir qəbilələrindən təşkil olunmuş) ordular sizin üstünüzə gəldiyi zaman Allahın sizə olan nemətini yada salın. O vaxt Biz onların üstünə külək və sizin görmədiyiniz (mələklərdən ibarət) qoşun göndərmişdik. Allah o zaman sizin nə etdiyinizi görürdü". Bu hadisə ilə bağlı Allah Rəsulu: "Mənə Səba küləklərindən yardım gəldi. Ad qövmü isə Dəbur rüzgarı ilə həlak edilmişdir," – buyuracaqdı. Bax: Buhârî, Sahîh, 1/350 (988), 3/1172 (3033), 3/1219 (3165); Müslim, Sahîh, 2/617 (900);  Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/223 (1955), 1/228 (2013), 1/324 (2984)
[18]. Hz.Huzeyfə həmin gün üstündə nə bir zirehin, nə də qalxanın olmamasından, sadəcə bədənini dizlərinə qədər örtən xanımının paltarı ilə oraya gəlməsindən bəhs edəcəkdi. Bəlkə də, Allah Rəsulu  birinci dəfə müraciət edəndə buna görə ayağa qalxmaq istəməmiş və üşüdüyü üçün də bu vəziyyətdə düşmən arasına getməyin uyğun olmadığını düşünmüşdü. Bax: Hâkim, Müstedrek, 3/33 (4325); Bezzâr, Müsned, 7/317 (2916), 7/346 (2943)
[19]. Görüb eşitdiklərini Allah Rəsuluna danışdıqdan sonra Hz.Hüzeyfə oradaca yuxuya gedir və o halda sabaha qədər yatır. Sabah olan kimi Allah Rəsulu yanına gələrək ona: "Ey yatan! Qalx!" – deyə səslənir və onu namaza qaldırır. Bax: Müslim, Sahîh, 3/1414 (1788); İbn Hibbân, Sahîh, 16/76 (7125); Bezzâr, Müsned, 7/317-318 (2916)
[20]. "Əhzab" surəsi, 33/9
[21]. Hətta bu əmrlə əlaqədar yolda səhabələr arasında namazı qılıb-qılmama məsələsində mübahisə olmuşdu. Bir qismi vaxtın darlığı fikri ilə əsr namazını yolda qılmış, digər qismi Peyğəmbərimizin bu bəyanına istinadən Bəni-Qureyzə yurduna çatmadan namazını əda etməmişdi. Hətta gecikənlərdən bəziləri əsr namazını günəş batabatda burada qılmışdı. Ancaq Allah Rəsulu hər iki seçim sahiblərinə də o gün bir söz deməmişdi. Bax: Buhârî, Sahîh, 1/321 (904); 4/1510 (3893); Taberânî, Mu’cemu’l-Kebir, 19/79 (160)
[22]. Onları döyüşə təhrik edərək anlaşmanı pozmalarında israr edən Huyeyy ibn Ahtab Kab ibn Əsədə verdiyi sözdən keçə bilməmiş, Bəni-Qureyzə qalalarında qalmışdı. Bax: İbn Hişam, Sire,4/195; Taberî, Tarih, 2/99
[23]. O gecə onların heç bir təklifə qol qoymaq istəmədiyini görən Üseyd və Sələbə qardaşları ilə Əsəd ibn Ubeyd Bəni-Qureyzəni tərk edəcək və Allah Rəsulunun hüzuruna gəlib Müsəlman olduqlarını iqrar edəcəkdilər. Beləliklə, onlar Bəni-Qureyzənin başına gələnlərdən özlərini və arvad-uşaqlarını da qorumuş olacaqdılar. Bax: İbn Abdilberr, İstiab1/96; İbn Hacer, el-İsâbe, 1/52 (100)
[24]. "Ənfal" surəsi, 8/27
[25]. Əbu Lübabənin bağlı qaldığı müddət bəzi rəvayətlərdə on gündən bir qədər çox, başqa rəvayətdə iyirmi günə yaxın, bir başqa rəvayətdə isə iyirmi beş gün göstərilir. Bax: Salihi, Sübülül-Hüda ver-Reşad, 5/9
[26]. Bax: "Tövbə" surəsi, 9/102
[27]. Başqa bir rəvayətə görə, Allah Rəsulu Sad ibn Muazı seçir. Bax: İbn Hişâm, Sîre, 4/198; Taberî, Tarih, 2/100
[28]. Hz.Kuaybə (r.a.) dağılmış ailələri bir yerə toplayan, kimsəsizlərə yardım edən və möhtacları himayə edən xeyirsevər xanım səhabə idi; yaralılara da baxırdı. Allah Rəsulu onun üçün məsciddə bir çadır qurdurmuş, yaralıları burada müalicə etməsini istəmişdi. Bununla yanaşı, O, Sad ibn Muaz kimi Allah yolunda yaralanan səhabəsinə tez-tez baş çəkmək istəyirdi. Bax: İbn Sa’d, Tabakât, 8/291; Vâkıdî, Megâzî, 1/510, 525; İbn Hacer, el-İsâbe, 8/94 (11682)
[29]. Hz.Aişə validəmiz Nübatənin öz ölümünü bilə-bilə ogünkü şən davranışını unuda bilmədiyini deyəcəkdi. Bax: Vakıdi, Megazi, 1/517; İbn Kesir, el-Bidâye ve’n-Nihâye, 4/144; Salihî, Sübülü’l-Hüdâ ve’r-Reşâd, 5/14
[30]. O gün Rəsulullahın xalası Səlma binti Qeys hüzura gəlmiş və: "Ya Nəbiyullah! Anam-atam Sənə fəda olsun. Rifaəni mənə bağışla! O, namaz qılmağa çox uyğun adamdır, dəvə əti də yeyir!" – demişdi. Buna görə də Allah Rəsulu Rifaəni onun xətrinə bağışlamışdı. Bu lütfü görən Rifaə gün gələcək müsəlman olacaqdı. Bax: Vakıdi, Megazi, 1/515; Taberi, Tarih, 2/103; Süheyli, Ravdu’l-Unf, 3/444
[31]. Əbuş-Şahmın yüz əlli dinarla azad etdiyi adamlar arasında hər birinin yanında üç uşaq olan Yəhudi inancına qəlbən bağlı iki qadın da var idi. Bax: Vakıdi, Megazi, 1/523; Salihi, Sübülü’l-Hüda ve’r-Reşad, 5/16
[32]. Rəsulullahın bu əsirlərin bir qismini Sad ibn Ubadə ilə Şama və bir qismini isə Sad ibn Zeyd ilə Nəcidə göndərməsi və bunların əvəzində at və silah olaraq döyüş ləvazimatı tədarük etməsi də rəvayət olunur. Bax: Salihi, Sübülül-Hüda ver-Reşad, 5/16
[33]. Abdurrahman ibn Avf bu bölgünü Hz. Osmanın ixtiyarına buraxır, o da yaşlıları seçir və başlanğıcda onun ziyanına görünən bu vəziyyət axırda xeyrinə cərəyan edir. Belə ki, o gün yaşlıların üstlərində gizlətdikləri qiymətli əşyaları üzə çıxır və Hz. Osman yaşlı əsirlərlə birlikdə bunlara da sahib olur. Bax: Vâkıdî, Megâzî, 1/524; Salihi, Sübülü’l-Hüda ve’r-Reşad, 5/16
Davamı: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19