Yeni hücum və Xəndək

Bu müjdəli xəbəri eşidən hər kəs Əbu Lübabənin bağlandığı dirəyə doğru axışır. Gəlir və onu dirəkdən açaraq sevincini bölüşürlər.

Səmimiyyətinə lütf edilən bu fərmana görə Rəbbinə şükür edir. Necə şükür etməsin ki, Allah ona "qulum" demiş və onunla əlaqədar Rəsuluna Cəbraili göndərmişdi. İplərini açmaq istəyənləri görüncə:

– Yox, yox, – deyə etiraz edir, – mən and içmişdim, Rəsulullah gələnə qədər məni buradan açmayın!

Bu zaman Allah Rəsulu (s.ə.s.) da sabah namazını qıldırmaq üçün məscidə gəlir. Əvvəlcə Əbu Lübabənin yaxınlaşıb ona salam verir. Əshabını şəfqətli nəzərlərlə süzür. Sözün susduğu yerdə könüldən-könülə məhəbbət vardı səhərin aydınlığında. Və Allah Rəsulu (s.ə.s.) şəxsən özü Əbu Lübabənin iplərini açır.

Gələn ilahi fərmanla iplərdən də qurtulan Əbu Lübabə dərin mənəvi rahatlıq içində Nur Camalı süzür:

– Ya Rəsulullah! Mənim bu tövbəmin tamam olması üçün əvvəlcə bu günaha bulaşdığım qövmümün yurdunu tərk edəcəyəm və ardınca da mal-mülkümün hamısını Allah və Rəsuluna sədəqə verib dünyəvi hər şeydən qurtulacağam.

Nəbilər Sərvəri burada da ölçünü müəyyən edir:

– Ey Əba Lübabə! Üçdə biri kifayər edər, – deyə səslənir.

Sad ibn Muazın hakimliyi  

Günlər keçdikcə zaman Bəni-Qureyzənin əleyhinə işləyirdi. Babalarının Allahın əmrini yerinə yetirməmək – buzovu qurban etməmək üçün ağlagəlməz bəhanələr uydurduğu kimi, bunlar da müxtəlif vasitələrə əl atmış, amma bütün bu cəhdlərin şərtləri ağırlaşdırmaqdan başqa bir "fayda"sı olmamışdı. Bütün yollar bağlı idi və axırda Rəsululahın verəcəyi hökmlə razılaşmaq məcburiyyətində qalıb təslim olurlar.

 Əsirlərin toplanması Məhəmməd ibn Məsləməyə tapşırılır, qadınlarla uşaqlara nəzarət isə əvvəllər Yəhudi alimi olub sonradan İslamı qəbul edən Abdullah ibn Səlama həvalə olunur.

Qalalarında min beş yüz qılınc, üç yüz zireh, iki min nizə, min beş yüz qalxan və bir çox savaş sursatı vardı. Bütün bunlar İslama münasibətlərinin bir göstəricisi idi və Rəsulullaha qarşı istifadə etmək məqsədilə yığmışdılar. Bundan başqa az sayda dəvə və bir miqdar da qoyun var idi. Bunların hamısı müsadirə olunur.

Həmçinin qalada çoxlu qab-qacaq, küplərə doldurulmuş hər növ və çoxlu miqdarda içki var idi. Rəsulullahın əmri ilə bunların hamısı töküləcək, heç kim onlara əl vurmayacaqdı.

Bəni-qureyzəlilərlə ilə bağlı hələ bir hökm verilməmişdi, ancaq hər kəs onların ölümə layiq olduğunu düşünür və Rəsulullahın da belə bir hökm verməsini gözləyirdi. Buna görə Bəni-Qureyzənin köhnə müttəfiqi olan əvslillər təlaş içində Allah Rəsulunun (s.ə.s.) hüzuruna gəlir:

– Ya Rəsulullah, – deyirlər, – bunlar xazrəcin deyil, bizim müttəfiqlərimizdir. Bu yaxınlarda İbn Übeyyin müttəfiqi Bəni-Qaynuqaya göstərdiyin münasibəti də bilirik; Onların dörd yüzü zirehli olmaqla yeddi yüz adamını bağışlamışdın. İndi bizim bu müttəfiqlərimiz müqaviləni pozduqlarına görə min dəfə peşman olmuşlar. Onları bizim xətrimizə bağışla!

Allah Rəsulu (s.ə.s.) susurdu. Az qala Əvsin hamısı burada idi və israrla Bəni-Qureyzə barəsində də əvvəlkilərə tətbiq edilən hökmün verilməsini istəyirdilər. Dünyaya fəzilət yayan və yayacaq toplumda belə iltimaslar (Haqsız olaraq yardım etmək, rica, xahiş) olmamalı idi. Bunun olmaması üçün də oxşar hadisələrlə qarşılaşmaq lazım idi ki, Rəsulullahın sərgiləyəcəyi mövqe və davranış  sonrakı nəsillərə örnək olsun.  Buna görə də  Allah Rəsulu (s.ə.s.) üzünü onlara tutub:

– İstəyirsinizmi, onların haqqında hökm vermək vəzifəsini sizin birinizə həvalə edim? – buyurur.

Rahat nəfəs alırlar. Deməli, bu qədər narahatlıq keçirməyə səbəb yox idi. Allah Rəsulu Bəni-Qureyzə haqqında veriləcək hökmü onunla qədim dostluq əlaqələrinə malik olan əvslilərlə həvalə etmişdi. Buna görə də dərhal:

– Bəli, – deyə razılaşırlar.

– Elə isə əshabım arasından istədiyiniz adamı seçin, – buyurur Allah Rəsulu (s.ə.s.).^[27]

Sevincdən gözlərinin içi gülürdü. Bir-birinə baxırlar, gözlər qərarlaşır. Çox keçmədən də liderləri Sad ibn Muazı seçdiklərini bildirirlər və Rəsulullah (s.ə.s.) da söz verdiyi kimi bu seçimlə razılaşır.

Bu zaman Sad ibn Muaz Kuaybə binti Süaydın çadırında Xəndəkdə aldığı yaradan müalicə olunurdu.^[28] Bu qərarın ardınca əvslilər tələm-tələsik məscidə qaçırlar. Hz. Sadın ayaq üstə durmağa halı yox idi. Son anlarını yaşayırdı. Buna baxmayaraq, əvslilər başçıları Sad ibn Muazı bir qatırın üstünə mindirir, Rəsulullahın (s.ə.s.) hüzuruna gətirmək üçün əllərindən gələni edirlər. Yolda ona üz tutub:

– Ey Əba Amr! Rəsulullah müttəfiqlərin barəsində yaxşı davranasan deyə onlar haqqındakı hökmü sənə həvalə etdi. İbn Übeyyin öz müttəfiqlərinə qarşı necə davrandığını sən də bilirsən. Nə olar, sən də onlara qarşı insaflı ol, – deyirlər.

Sanki, ədalət anlayışını bir kənara qoymuş, xazrəclilərin müttəfiqlərinə edilənləri nəzərə almadan başqası ilə müqayisələr edərək nəticə əldə etməyə çalışırdılar. Halbuki Bəni-Qureyzənin vəziyyəti nə Bəni-Qaynuqa, nə də Bəni-Nadirə bənzəyirdi. Məsələ heç onun qarşı tərəfdə olmasında da deyildi. Hələ də əl çəkə bilmədikləri qövmçülük (müasir mənada milliyyətçilik,  millətpərəstlik) düşüncəsi ilə hərəkət edirdilər ki, bu düşüncə ilə doğru hökm vermək mümkün deyildi.

Hz. Sad susmağa üstünlük verir, fikrini bildirmirdi. Onun bu davranışı əvsliləri əməlli-başlı əndişələndirməyə başlamışdı. Bütün israrlara baxmayaraq, Hz.Sad olduqca qərarlı görünürdü. Nəhayət, Hz. Sad dillənir:

– Məhz indi Sad üçün qınayanın qınamasından narahat olub qorxmamaq vaxtı gəldi!

Bu sözü eşidən Dahhaq ibn Xəlifə:

– Vay o qövmün başına gələnlərə, – deyə fəryad qoparır.

Anlamışdı; israrları bir nəticə verməyəcək və Hz. Sad doğru bildiyi yoldan güzəştə getməyəcəkdi! Eyni zamanda Dahhaq bir göz qırpımında öz qövmünün yanına dönmüş, Bəni-Qureyzənin başına gələcəklərə görə baş sağlığına başlamışdı.

Nəhayət, Sad ibn Muaz yanındakılarla birlikdə Rəsulullahın hüzuruna yaxınlaşanda Allah Rəsulu əshabına səslənərək:

– Haydı, böyüyünüzü qarşılamaq üçün ayağa qalxın, – buyurur.

Bunun cavabında əshab iki cərgə şəklində ayağa qalxır və hər kəs Sad ibn Muazı Allah Rəsulunun (s.ə.s.) hüzuruna çatanadək "Xoş gəldin"lə salamlayır.

Hüzura gəlib bir qədər nəfəs aldıqdan sonra Allah Rəsulu ona:

– Onlar barəsində öz hökmünü ver, ey Sad, – buyurur.

Bunun cavabında Hz.Sad:

– Hökm vermək məsələsində əsl haqq sahibi Allah və Rəsuludur! – deyir.

Rəsulullah (sallallahu əleyhi və səlləm) ona:

– Allah sənin onlar barəsində hökm verməyini əmr etdi, – buyurur.

Deməli, bu hökm eyni zamanda Allah (c.c.) tərəfindən də qəbul edilmişdi. Elə isə bu şəxsi təşəbbüs deyil, Allahın rizası istiqamətində yerinə yetiriləcək bir vəzifə idi və bu vəziyyətdə ancaq Ona təvəkkül edilməli və Onun dərgahında ən doğru olan hökm verilməli idi.

Yenə əvslilər Hz.Sadı dövrəyə alır:

– Ey Əba Amr! Rəsulullah müttəfiqlərin haqqında hökm vermə işini sənə həvalə etmişdir. Onların məsələsində insaflı ol və onların bir zamanlar sənin uğrunda necə mücadilələr etdiyini xatırla! – deyə təsir göstərməkdə davam edirdilər.

Hz.Sad üzünü onlara tutub:

– Bəni-Qureyzə barəsində verəcəyim hökmə razı olacaqsınızmı? – deyə soruşur.

Görünür, hökmdən sonra ehtimal olunan ixtilafların qarşısını öncədən almaq istəyirdi.

Hamısı birlikdə:

– Bəli, – deyirlər, – hökmünə razıyıq! Onsuz da sən burada yoxkən, biz səni Bəni-Qaynuqa müttəfiqlərinin onlara (Bəni-Qaynuqalılara) davrandığı kimi, bizim müttəfiqlərimiz (Bəni-Qureyzə) barəsində müsbət hökm verəsən deyə seçdik. Bu gün sənin köməyinə möhtacıq və yaxşılığını gözləyirik. Çünki buna indi daha çox möhtacıq.

Məqam gəlib çatmışdı və verəcəyi hökm məsələsində hamı razı idi. Yenidən onlara dönüb:

– Sizin üçün əlimdən gələni edəcəyəm, – deyir.