Ümrə səfəri və Hudeybiyyə

Hz.Ömərin israrı 

Ancaq bu maddələr və ortaya qoyulmuş şərtlər möminlərin qüruruna toxunur.  Bir yanda öz mövqeyindən bircə addım da geri çəkilməyən Süheyl, digər yanda isə bütün bunları qarşı tərəfə güzəşt kimi qəbul edən möminlər vardı. Məqsədləri Allah Rəsuluna narazılıq etmək deyil, məsələni bütün tərəfləri ilə aydınlaşdırmaq idi. Çünki bu günə qədər Allah və Rəsulundan inanan bir möminin imansız bir kafir və ya müşrikdən üstün olmasını da öyrənmişdilər.

Xüsusən də, Hz.Ömər özünü saxlaya bilməyib Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) hüzuruna gəlir:

– Ya Rəsulullah, – deyə səslənir, – Sən, həqiqətən, Allahın peyğəmbəri deyilsənmi?

– Bəli, Mən Allahın Rəsuluyam, – deyə cavab verir Rəsulullah (s.ə.s.).

Ancaq Hz. Ömər bu cavabla kifayətlənmək istəmirdi və sualına davam edir:

– Biz haqqı, onlar isə batili təmsil etmirmi?

– Bəli!

– Bizim ölülərimiz cənnətdə, onlarınkı isə cəhənnəmdə deyilmi?

– Bəli!

– Bəs nəyə görə biz onlara güzəştə gedirik? Onlarla aramızdakı hökmü Allah verəcəyi ana qədər mücadilə etmədən niyə geri dönürük?

– Mən Allahın qulu və Rəsuluyam. Ona əsla üsyan edə bilmərəm! O da əsla Məni çətin vəziyytədə buraxmaz. Çünki hər bir vəziyyətdə Mənə kömək edən Odur!

– Beytullaha gedib onu, həqiqətən də, təvaf edəcəyimizi Sən söyləməmişdinmi?

– Bəli, Mən söyləmişdim! Ancaq Mən sənə heç: "Bu il gedəcəksən!" – dedimmi?

– Xeyr!

– Unutma ki, bir gün sən mütləq oraya gedəcək və Beytullahı təvaf edəcəksən!

Təbiətcə sərt xasiyyətə malik olan Hz.Ömər yalnız o günü düşünür və sülhün  müsəlmanlara necə imkanlar verəcəyini hesablamadan belə münasibət göstərirdi.

Hətta yenə də özünü ələ ala bilmir və Hz.Əbu Bəkrin yanına gedib buna bənzər şeyləri ona da deyir. Sədaqətin timsalı Hz.Əbu Bəkir ona ünvanlanmış bu suallara təmkinlə cavab verir, hər cavabı da Rəsulullahın fikirləri ilə üst-üstə düşür. Nəhayət, Hz.Ömərə dönür və:

– Şübhə yoxdur ki, O, Rəsulullahdır. Biz də Allaha üsyan edəsi deyilik ki?

– Onun Allahın Rəsulu olduğunu mən də bilirəm, – deyə cavab vermək istəyir Hz.Ömər. Ancaq Hz.Əbu Bəkir davam edir:

– Həm də Ona kömək edən Allahdır. Sən ölüncə Ondan bir qarış da aralanma! Allaha and olsun ki, O, daima haqq yolundadır.

Görünür, bu gün Hz.Ömərin şəxsində Allah Məhəmməd ümməti üçün buna bənzər hadisələr zamanı davranış örnəyini göstərir və yalnız o günü düşünüb etiraz etməməyin, nəticəni nəzərə alıb təmkinli olmağın vacibliyini bildirirdi. Çünki illər sonra Hz.Ömər o gün etdiyi hərəkətlərinə görə min dəfə peşman olacaq və əfv olunmaq üçün  də daim nafilə namazları qılıb oruc tutacağını, sədəqə verib kölə azad edəcəyini söyləyəcəkdi.

Belə ki,  o gün Hz. Ömərin bu qədər israrına şahid olan səhabə Əbu Ubeydə ibn Cərrah üzünü ona tutur və:

– Ey Xəttaboğlu, – deyə səslənir, – Rəsulullahın nə dediyini eşitmirsənmi? Sən gəl ən yaxşısı, şeytanın şərindən Allaha sığın və tənqid edirsən, öz fikirlərini tənqid et!

Hz.Ömər bunun cavabında:

– İlahi hüzurdan qovulmuş şeytanın şərindən Allaha sığınıram, – deyərək təkrar etməyə başlayır, hisləri etibarilə sakitlik tapmasa da, ağıl  və məntiqi ilə təslim olub bundan sonra da hislərini cilovlamağa çalışır.

Müqavilənin yazıya keçirilməsi

Artıq ara sakitləşmiş, maddələrin yazıya keçirilib təsdiq edilməsi qalmışdı. Süheyl ibn Amr üzünü Allah Rəsuluna (s.ə.s.) tutaraq:

– Haydı, indi bunları bir kağıza yaz, – deyir.

Allah Rəsulu (s.ə.s.) Hz. Əlini  hüzuruna çağırır və:

– Yaz , – deyir, – Bismillahirrəhmanirrahim!

– Rəhman və Rəhim nə deməkdir? – deyə Süheyl etiraz edir.

Süheyl duruxur, bunu deyərkən içində incə bir sızıltı duysa da, burada Qureyşi təmsil edirdi və əynindəki geyim də onu olduğundan da sərt göstərirdi. Əslində, Süheyl ibn Amr Rəhmanı və Rəhimi bilməmiş deyildi. Hələ İslamın ilk günlərində üç qardaşı, kürəkəni, qızı, daha sonra da iki oğlu  müsəlman olmuş və Rəsulullahı seçmişdilər. İslamı qəbul edən kiçik oğlu Əbu Cəndələ vermədiyi əziyyət qalmamışdı. Elə dinindən döndərmək üçün ona amansız işgəncələr vermiş, həbs etdirdiyi yerdə ac və susuz qoyub bura gəlmişdi. Buna görə də israr edir:

– Onların nə demək olduğunu mən bilmirəm. Vallah, Sən daha əvvəllər etdiyin kimi  "Bismikallahümmə!" yazacaqsan!

Onun bu yersiz israrına şahid olan möminlər:

– Vallah, biz "Bismillahirrahmanirrahim"dən başqa bir şey yazmayacağıq, – deyirlər.

Yenə iki od arasında qalmışdılar. Yenə də ancaq həmin anı düşünür və sabah əldə edilənlərin fərqinə varmırdılar. Məsələnin detallarından yapışmaqla sazişin yarımçıq qalmasını arzu etməyən Allah Rəsulu böyük bir təmkin və səbirlə kürəkəni Hz.Əliyə üz tutur və "Bismillahirrəhmanirrəhim"i silməsini buyurur:

– "Bismikallahümmə" (Allahım, Sənin  adınla) yaz, – deyə buyurur.

Bir mərhələ də geridə qalır və Allah Rəsulunun qətiyyətini görən səhabə susmağı üstün tutur. Rəsulullah (s.ə.s.):

– Bu, Allahın Rəsulu Məhəmməd ilə Amrın oğlu Süheyl arasında bağlanmış bir müqavilədir, – deyəndə Süheyl yenə etiraz edir:

– Vallah, – deyir, – Sənin Allahın Rəsulu olduğunu bilib buna inanmış olsa idik, Beytullahı təvaf etməyinə mane olmaz və Səninlə bu qədər döyüşməzdik! Kağıza Abdullahın oğlu Məhəmməd yaz!

Bura qədər ancaq dözmək olardı. O gün küfrü təmsil edən Süheyl inadkarlıq edərək hər addımı öz xeyrinə çevirməyə çalışır və ən incə detalları belə gözdən qaçırmırdı. Allah Rəsulu (s.ə.s.) yenidən üzünü Hz. Əliyə tutub:

– Sil onu, – buyurur.

Allah Rəsulunun buyurması ilə bir anda məclis buza dönür. Orada olan Səd ibn Übadə və Üseyd ibn Hudayr kimi səhabələr Hz.Əlinin qolundan tutmuş və:

– Ya "Allahın Rəsulu" yazacaqsan, ya da onlarla aramızdakı məsələni qılınc həll edəcək, – deyir, başqa söz yazmamağı tələb edirdilər.

Elə Hz. Əlinin özü də onlar kimi düşünürdü. "Bismillahirrahmənirrahim"i silib  "Bismikallahümmə" yazan Hz. Əli Rəsulullahın adını silmək istəmir və "Allahın Rəsulu" ifadəsinin bir möhür kimi müqavilədə qalmasını düşünür, Rəsulullahın (s.ə.s.) bu əmrini yerinə yetirməkdə tərəddüd göstərir.

Bu zaman səslər getdikcə yüksəlir və ortalığı bir uğultu bürüyür. Allah Rəsulu mübarək əlləri ilə işarə edib əvvəlcə əshabını sakitləşdirir. Sonra da özünə yaraşan bir nəzakətlə üzünü kürəkəninə tutur. Hiss olunurdu ki, sözü vardı:

– Sabah buna bənzər bir hadisə sənin də başına gələcək və o gün sən də güzəşt etmək məcburiyyətində qalacaqsan!

Qeybdən yenə bir pərdə aralanmış və görünür, bununla Hz.Osmanın şəhadəti ilə başlayıb öz şəhadəti ilə nöqtələnəcək bir zaman ərzində, xüsusən də, "təhkim" hadisəsində  Hz.Əlinin  seçim məcburiyyətində qalacağını xatırlatmışdı. Sonra da:

– Mənə onu göstər, – buyurur və ardınca da göstərilən yerdəki "Allah Rəsulu" kəlməsini mübarək əlləri ilə silir, yerinə "Abdullahın oğlu Məhəmməd" yazmağı əmr edir.

Bu tələb də yerinə yetirilir və bir əngəl də aradan qaldırılır. Növbə valideynin icazəsi olmadan Məkkədən çıxıb Mədinəyə sığınan adamın müsəlman olsa belə, Məkkəyə geri təhvil verilməsi maddəsinə gəlincə əshab arasından yenə səslər yüksəlir:

– Sübhanallah, – deyirlər, – bunu da yazmaq olarmı? İslamı  qəbul edib gələn bir insanı heç müşriklərə təslim etmək olarmı?

– Bəli, – buyurur Allah Rəsulu (s.ə.s.).

Demək ki, Rəsulullah nəsə bilirdi. Quranın ifadəsi ilə "danışdığı vəhydən başqa bir şey olmayan" Allah Rəsulu yenə qeybin pərdələrini aralamışdı, ümməti ilə o çərçivədə danışırdı. Sözünə davam edir:

–Bizdən gedib onlara sığınanları Allah mərhəmətindən də uzaqlaşdırar. Ancaq onlardan bizə sığınanlara gəlincə, Allah onlara mütləq bir çıxış yolu və maddi-mənəvi rahatlıq bəxş edəcəkdir.

Müqavilənin maddələri yazıya alınarkən otuz nəfərlik bir dəstənin^[13] hücumuna məruz qalırlar. Hər iki tərəf də çaşıb-qalır. Çünki bu, heç bir tərəfin hesabında yox idi və heç kim bunlara belə bir vəzifə verməmişdi.

Uzaqdan onların gəlişini görən Allah Rəsulu (sallallahu əleyhi və səlləm) əllərini açır və xeyir naminə gedilən yolda əngəl olanların əleyhinə dua edir. İstəyən Allah Rəsulu idi, sözsüz ki, Allah müsbət cavab verəcəkdi və sanki, bir anda hücum edənlərin gözləri görməz, qulaqları eşitməz olur. Bununla Allah yardımını əsirgəmirdi. Artıq əshab üçün onları tərki-silah etmək o qədər də çətin deyildi. Gedir və hamısını əsir alıb hüzura gətirirlər.

Rəsulullah (s.ə.s.) onlardan soruşur:

– Siz  kiminsə himayəsi ilə  bura gəldiniz?

– Xeyr, – deyə cavab verirlər.

Məlum olur ki, hadisə fərdi xarakter daşıyır və buna görə də Allah Rəsulu (s.ə.s.) böyük bir alicənablıq göstərib onları oradaca azad edir. Hakimanə hərəkət idi bu və çox keçmədən səmalarda təsdiq olunur. Belə ki, yenə Cəbrail gəlir, "Onların əlini sizin üstünüzdən çəkən Odur" məallı ayəni gətirir.^[14]