Ümrə səfəri və Hudeybiyyə

Əbu Basirin gəlişi və ondan sonra baş verən  hadisələr 

Rəsulullah artıq əshabı ilə birlikdə Mədinədə idi.  Çox keçmir ki, Əbu Cəndəldən sonra bu dəfə də Məkkə müşriklərinin əzab-əziyyətlərindən qurtulan Əbu Basir^[19] Rəsulullaha pənah gətirir. O, Zührəoğullarının müttəfiqi idi. Ancaq Məkkədə İslamı qəbul edincə Əbu Cəndəl kimi həbslər, işgəncələr, müxtəlif təhqirlərlə üzləşmişdi. İndi isə fürsət tapıb qaçmış, bütün sıxıntılardan qurtulmaq ümidi ilə özünü Mədinəyə çatdırmışdı. Ayaqları şişmiş və yara içində idi. Çünki Məkkədən piyada qaçmış, izi itirmək üçün daş-kəsəkli, çətin keçilən cığırlardan keçmişdi.

Onun Mədinədə sığınması xəbərini alan Məkkə müşrikləri bir yerə yığılır və Hudeybiyyə müqaviləsinə istinad edərək Əbu Basiri geri istəmə qərarına gəlirlər. Buna görə Ahnəs ibn Şərik və Əzhər ibn Abdiavf bir məktub yazıb Huneys ibn Cabirlə Rəsulullaha (s.ə.s.) göndərirlər.

Huneys bələdçi kimi Kövsər adlı köləsini də özü ilə götürüb Əbu Basirdən üç gün sonra Mədinəyə gəlir. Məktubu çatdırır.  Məktubu Rəsulullaha (s.ə.s.) Übeyy ibn Kab oxuyur.

– Səninlə bağladığımız müqavilənin şərtlərini bilirsən, – deyirlər, – bizdən kimsə sizin yanıza gəlsə, onu bizə təhvil vermək məsələsində aramızda şahidlər tutmuşduq. Buna görə də indi Sən adamımızı bizə qaytar!

Çətin qərar idi. Amma bu kimi çətinliklər yaşanmadan ümumi sülhün əldə edilməsi mümkün görünmürdü.^[20] Buna görə də Allah Rəsulu (s.ə.s.) Əbu Basiri hüzuruna çağıraraq əmr edir ki, onu aparmaq üçün gələn iki nəfərlə geriyə – Məkkəyə qayıtsın.  Əbu Basir özündə deyildi:

– Ya Rəsulallah, – deyir, – onlar mənə təzyiq etdikləri və dinimdən döndərmək üçün fürsət axtardıqları halda, Sən məni müşriklərin yanınamı göndərirsən?

Allah Rəsulu (s.ə.s.) şəfqət dolu səsi ilə Əbu Basirə deyir:

– Ey Əba Basir! Sənin də bildiyin kimi, biz o qövmlə müqavilə imzalayıb bəzi məsələlərdə  söz verdik. İndi dinimizə görə, onu pozan tərəf biz ola bilmərik! Ancaq onu bil ki, Allah sənə və sənin vəziyyətində olan digər müsəlmanlara mütləq bir çıxış yolu ehsan edəcəkdir!

Allah Rəsulundan (s.ə.s) eşitdikləri qarşısında əndişələrini yenidən dilə gətirən Əbu Basir çarəsiz yalvarışlarla:

– Ya Rəsulullah, – deyir, – məni, doğrudan, müşriklərə təslim edirsən?

İki yol var idi və Allah Rəsulu (s.ə.s.) da ikisindən birini seçmək məcburiyyətində qalmışdı. Ümuminin əmin-amanlığı və insanların İslamla daha yaxından tanış olub imana gəlməsi uğrunda bu gün çəkilən sıxıntılar sabah yox olub gedəcək, şirin xatirələrə dönəcəkdi. Buna görə də:

– Geri dön, ey Əba Basir, – deyir Allah Rəsulu, – çünki Allah sənin üçün də bir çıxış yolu ehsan edəcəkdir!

Əbu Basir də Qureyşin elçisi Huneys və onun köləsi Kövsərlə Məkkəyə doğru yola çıxır. Yenidən işgəncə, təqib, təzyiq və məşəqqətlərin içinə dönürdü! Bu vaxt ona yaxınlaşan bəzi səhabələr:

– Ey Əba Basir, – deyirlər, – Allahın sənə də bir çıxış yolu göstərəcəyindən şübhən olmasın. Rəsulullahın bu müjdəsi ilə sevin! Bəzən bir adam min adamdan da üstün ola bilər, sən filan şeyləri et!

Məqsədlərini açıq-aydın ifadə edirlər. Əbu Basirin geri qayıdarkən Qureyş elçilərini öldürməklə bir çıxış yolu tapacağını düşünür və belə bir işin mümkün olduğunu görüb Əbu Basirə xatırladırlar. Hətta Hz.Ömər ona:

– Sən ağıllı-başlı adamsan, yanında da qılıncın var, – deyib məsələni açıq şəkildə dilə gətirir.

Zil-Huleyfə adlı yerə gəlib çatanda Əbu Basir fürsət tapıb Huneysi öldürür və yenidən Mədinəyə yollanır. Kövsərin də üstünə gedir, ancaq çata bilmir. Canını bir təhər qurtaran Kövsər özünü Rəsulullahın şəfqətli qollarına atır.

Kövsər Mədinəyə girəndə Allah Rəsulu (s.ə.s.) əshabı ilə əsr namazını qılıb oturmuşdu. Onun bu şəkildə gəlişini görüb:

– Bu adam çox qorxub, – buyurur. Sonra da:

– Sənə nə olub? Niyə bu gündəsən? – deyə soruşur.

Təngnəfəs gələn Kövsər qırıq-qırıq cümlələrlə bunları deyə bilir:

– Öldürdü! Vallah, sizin yoldaşınız mənim yoldaşımı öldürdü! Az qala məni də öldürəcəkdi, güclə canımı qurtardım!

Allah Rəsulundan onu qorumasını istəyirdi və Rəsulullah (s.ə.s.) da ona aman verir.

Çox keçmədən Əbu Basir də görünür. Huneysin dəvəsinə minib qılıncını da qurşanmış vəziyyətdə hüzura gəlir və:

– Ya Rəsulullah, – deyir, – Sən vəzifəni yerinə yetirdin və beləliklə, Allah da Sənin üstündən məsuliyyəti götürmüş oldu. Sən razılaşmaya sadiq qalıb məni düşmənə təslim etdin. Mən isə dinimə görə işgəncələrə məruz qalmamaq üçün özümü müdafiə etdim!

Allah Rəsulu (sallallahu əleyhi və səlləm) bir tərəfdən Əbu Basirin qurtulmasına sevinir, digər tərəfdən bu hərəkətin gərginliyə səbəb olacağını düşünürdü. Bu yeni bir vəziyyət idi və bundan sonrakı hadisələrin gedişatı məlum deyildi. Buna görə də əvvəlcə:

– Vay onun halına, – deyir.  Bu ifadələrdə həm Əbu Basirin hərəkətini qınama, həm də nəticədən narahatlığı hiss olunurdu.Və əlavə edir:

–  Əgər yanında başqa adamlar olsa idi, bu, yeni bir müharibə demək idi!

Əbu Basir ağıllı adam idi və bu cümlələrdən yenidən Qureyşə təslim ediləcəyi nəticəsini çıxarır. Demək, onun üçün hələlik Mədinədə Rəsulullahla birlikdə ömür sürmək mümkün deyildi. Başını götürüb getməli və öz yolunu özü seçməli idi. O da qovuşmaq üçün can atdığı Rəsulullahla vidalaşıb hüzn içində Mədinəni tərk edir.^[21]